Rodzaje alergii
Alergię można mieć praktycznie na wszystko, począwszy od danej rośliny poprzez sierść lub jad zwierzęcia, skończywszy na substancjach chemicznych i lekach. Uczulenia grupują się w konkretne rodzaje w zależności od drogi, jaką kontaktują się z naszym organizmem. Możemy je podzielić na pokarmowe, skórne (kontaktowe) i wziewne. Na co najczęściej możemy być uczuleni?
Alergie pokarmowe
Najpowszechniejsze alergie pokarmowe występują u dzieci. Większość z nich mija z wiekiem, niektóre utrzymują się, a niewielki odsetek w miarę upływu lat może poszerzać swój zasięg i osoba uczulona podczas próbowania nowych substancji pokarmowych może w nieprzyjemny sposób przekonać się, że jest uczulona jeszcze na coś innego.
Najczęstsze alergie u dzieci to uczulenie na:
- mleko krowie (a konkretnie na białko w nim występujące lub na laktozę)
- białko jaja kurzego
Oprócz tego, że są one najpowszechniejsze, również najczęściej zdarza się, że dziecko z nich wyrasta i w dorosłym życiu może spożywać produkty zawierające te składniki pokarmowe.
Bardzo powszechnie uczulającym składnikiem pokarmowym jest także gluten. Nietolerancja tego białka jest powodem celiakii (choroby trzewnej) diagnozowanej w wczesnym dzieciństwie. Występuje ono bardzo powszechnie w produktach zbożowych jako element budulcowy pszenicy, jęczmienia i żyta.
U osób dorosłych do najczęstszych alergenów pokarmowych należą owoce cytrusowe i truskawki, ale także pietruszka i seler oraz orzechy i migdały. Dość często spotykana jest także alergia na owoce morza i skorupiaki.
Alergie wziewne
Do tej grupy uczuleń należy bardzo popularny katar sienny, czyli zespół objawów wynikający z podrażnienia górnych dróg oddechowych i śluzówek oczu oraz nosa przez alergeny, którymi najczęściej są pyłki roślin. Wiodącymi substancjami uczulającymi są tutaj pyłki traw i drzew powszechnie występujących w naszym kraju. Do prewencji objawów alergicznych służy kalendarz pylenia roślin. W niebezpiecznym dla alergika okresie zaczyna on przyjmować leki przeciwalergiczne.
Do alergii wziewnej zaliczamy też uczulenie na kurz (a konkretnie – na roztocza kurzu domowego) oraz sierść zwierząt domowych – alergia na kota, psa lub chomika.
Alergie kontaktowe
Do tego typu zaliczamy wszelkie reakcje nadwrażliwości występujące pod wpływem bezpośredniego kontaktu z alergenem. Najczęściej dają one obraz kliniczny w postaci odczynów skórnych. Najpowszechniej uczulają:nikiel, chrom, substancje zapachowe występujące w kosmetykach oraz lateks.
Jakie stosować leki na alergię?
Według wszelkich prowadzonych statystyk, alergie dopadają nas coraz częściej. Badania prowadzone w Polsce pokazują, że powszechne objawy uczulenia o różnym stopniu nasilenia, pojawiają się u blisko 50 procent społeczeństwa!
Najpopularniejszymi natomiast czynnikami alergizującymi są roztocza i pyłki roślin, jednak „w siłę” rosną również uczulenia na określony rodzaj pokarmu. W skali całej Europy, jest to już około 17 mln osób. Alergia pokarmowa w większości przypadków dotyczy kobiet, które stanowią aż 60 procent wszystkich pacjentów.
Jak się bronić przed alergią?
Coraz większa liczba przypadków uczuleń wymusza na koncernach farmaceutycznych dostarczanie coraz to skuteczniejszych środków, zwalczających objawy alergii. O ile leczenie alergii pokarmowej opiera się głównie na eliminacji z diety czynnika alergizującego, to reakcja uczuleniowa I typu uwarunkowana jest przez nieco inne mechanizmy. Alergen łączy się ze specyficznymi komórkami, np. pojawiającymi się w skórze, które następnie produkują duże ilości swoistych przeciwciał. W krótkim czasie prowadzi to do uwolnienia licznych mediatorów stanu zapalnego (głównie histaminy), czego skutkiem jest uogólniona reakcja uczuleniowa.
Działanie histaminy polega na zwiększaniu przepuszczalności nabłonka budującego naczynia krwionośne, co prowadzi do powstawania około tkankowych obrzęków i zaczerwienienia, częstym objawem jest także świąd i pieczenie. Większość obecnie stosowanych leków przeciwalergicznych (np. Zyrtec), to środki przeciwhistaminowe – zapobiegają one wydzielaniu histaminy bądź znoszą jej działanie. Poza lekami antyhistaminowymi, stosuje się również glikokortykosteroidy. W wielu przypadkach jednak jest to ostateczność, bowiem leki te cechują się dość niskim profilem bezpieczeństwa i są przyczyną powstawania wielu skutków ubocznych. Dlatego właśnie sterydy podaje się tylko w sytuacji wstrząsu anafilaktycznego lub wtedy, gdy leczenie przeciwhistaminowe nie przyniosło oczekiwanych rezultatów.
Skutki uboczne?
W dawniejszych czasach, skutki uboczne przy stosowaniu leków przeciwhistaminowych pojawiały się bardzo często. Sytuacja ta uległa znacznej poprawie dopiero w kilkunastu ostatnich latach, gdy do powszechnego użytku trafiły leki, tzw. drugiej generacji. Są one znacznie bezpieczniejsze niż środki pierwszej generacji, jednak ich produkcja jest droższa, czego skutkiem jest wyższa cena dystrybucji.
Leczenie farmakologiczne alergii
Jako że alergii nie da się wyleczyć przyczynowo, w medycynie stosuje się różne metody farmakologicznego radzenia sobie z objawami uczulenia. Do najskuteczniejszych należy unikanie uczulającej substancji, co niestety nie zawsze jest możliwe. Jakie więc leki mogą zniwelować objawy alergii i w jaki sposób one działają.
Leki przeciwhistaminowe
Wszystkim nieprzyjemnym objawom alergicznym winna jest histamina, czyli tzw. mediator stanu zapalnego, uwalniany przez mastocyty pod wpływem pobudzenia odbieranego przez specyficzne przeciwciała IgE.
Aby zniwelować objawy alergii, najlepiej jest zatem zablokować działanie histaminy. Jako że oprócz udziału w reakcjach alergicznych, histamina pełni też inne ważne funkcje w organizmie człowieka, nie możemy do końca zahamować jej wydzielania. Możemy natomiast zminimalizować jej wpływ na określone organy, powodujące objawy alergiczne poprzez zastosowanie leków blokujących receptory histaminowe.
Leki przeciwhistaminowe możemy podzielić na dwie główne grupy:
- leki pierwszej generacji (starsze)
- leki drugiej generacji (nowsze, zmodyfikowane, pozbawione działań niepożądanych starszych preparatów, takich jak suchość śluzówek jamy ustnej czy senność i brak możliwości koncentracji uwagi)
Niektórzy naukowcy chcą wyodrębnić trzecią generację leków przeciwhistaminowych, do których należałyby na przykład feksofenadyna lub bilastyna, jednak na obecnym etapie wiedzy medycznej jest na to jeszcze za wcześnie z powodu braku danych z badań klinicznych.
Glikokortykosterydy
Są to leki hamujące objawy stanu zapalnego. Mogą być przyjmowane ogólnie (doustnie), jeśli objawy alergii są bardzo intensywnie nasilone lub miejscowo (na przykład na błony śluzowe nosa) w przypadku reakcji o mniejszej intensywności. Jeśli jednak przyjmujemy sterydy w formie ogólnej, pamiętajmy o szeroko zakrojonychdziałaniach niepożądanych tej grupy leków w postaci działania na metabolizm węglowodanów, lipidów i białek, które polegają na wzroście ryzyka zachorowania na schorzenia całego ciała i psychiki.
Leczenie wspomagające
Terapia objawów alergii często jest stosowana przez pacjentów na własną rękę za pomocą preparatów dostępnych bez recepty. Są to na przykład:
- wapń (w musujących tabletkach)
- witamina C
- leki stosowane rutynowo w leczeniu objawów infekcji
Należy jednak uważać, by nie stosować owych preparatów w nadmiarze, gdyż przewlekłe przyjmowanie wapnia znacznie zwiększa ryzyko chorób związanych z układem sercowo-naczyniowym (na przykład niewydolności serca lub zawału).
Świąd skóry – czy to już alergia?
Każdy z nas zna to uczucie. Powstaje ono na skutek mechanicznego drażnienia zakończeń nerwowych na powierzchni skóry, a najskuteczniejszym lekiem na świąd jest drapanie. Niby nic wielkiego, gdyby nie fakt, że zwykłe swędzenie może być czasami objawem przewlekłych chorób, nierzadko groźnych dla zdrowia. Dlatego warto to obserwować i kontrolować. Zwłaszcza częste swędzenie w jednym miejscu na skórze, bez widocznych zmian i powodów, powinno nas głęboko zastanowić. Oto kilka chorób, w przebiegu których występuje świąd skóry.
Odczyn alergiczny
Pojawienie się swędzenia skóry nie musi oznaczać alergii, jednak warto to sprawdzić z pomocą specjalisty alergologa. Nasilenie dolegliwości alergicznych jest zróżnicowane i zależy głównie od stopnia nietolerancji organizmu na czynnik uczulający oraz od czasu ekspozycji na dany czynnik. Bardzo pomocne w ustaleniu przyczyny objawów są testy skórne, wykonywane w gabinetach alergologicznych. Polegają one na nakłuciu powłoki skórnej specjalną igłą i nałożeniu na mikroranę roztworu, zawierającego dany alergen – diagnozę stawia się po ok. 20 minutach na podstawie intensywności tzw. odczynu alergicznego.
Świerzb
Świerzbowiec to niewielki pasożyt, który drąży tunele pod warstwą rogową naskórka, co powoduje uciążliwy świąd – objawy nasilają się szczególnie w nocy, kiedy to pasożyt osiąga największą aktywność. Początkowo zmiany skórne są trudne do wskazania, jednak w miarę upływu czasu uwidaczniają się głównie w okolicach narządów płciowych, palców dłoni i stóp, a także w okolicy pępka.
Stan zapalny
Przede wszystkim chodzi tu o atopowe zapalenie skóry. Poza swędzeniem, które w większości przypadków zwiastuje chorobę, pojawia się również zaczerwienienie oraz liczne wykwity w wielu miejscach na ciele. Najczęstsza lokalizacja to twarz, kark, szyja oraz zgięcia kończyn. Choroba ujawnia się najczęściej bardzo wcześnie, bowiem w pierwszych sześciu miesiącach życia.
Niedoczynność tarczycy
Co wspólnego ma swędzenie skóry z tarczycą? Okazuje się, że bardzo dużo – w przebiegu chorób tarczycy, świąd pojawia się wespół z intensywnym złuszczaniem się naskórka i wypadaniem włosów. Taki zestaw dolegliwości powinien skłonić nas do jak najszybszej wizyty u specjalisty, bowiem nieleczona niedoczynność tarczycy przynosi zgubne skutki dla całego organizmu.
Testy alergiczne
Na alergie zapada coraz większa grupa ludzi na ziemi – wynika to ze statystyk prowadzonych przez światowe służby, zajmujące się monitorowaniem chorób wśród ludności całego globu. Wiele uczuleń w większości przypadków nie są niebezpieczna dla życia człowieka, jednak skutecznie utrudniają codzienne funkcjonowanie.
Za generowanie symptomów odpowiedzialna jest błędna reakcja immunologiczna na pierwotnie nieszkodliwe czynniki, które u nieuczulonych osób nie powodują powstawania stanu zapalnego. Jak diagnozuje się alergię?
W przypadku niektórych uczuleń, wykonywanie specjalistycznych badań nie jest konieczne. Czasem wystarczy tylko wnikliwy wywiad z pacjentem oraz doświadczenie lekarza zebrane w ciągu długiej praktyki, żeby z dość wysokim prawdopodobieństwem określić, jaki rodzaj alergenu odpowiedzialny jest za nieprzyjemne objawy. Niekiedy jednak zachodzi konieczność zidentyfikowania go na podstawie testów skórnych.
Polegają one na przykład na punktowym nanoszeniu najpopularniejszych czynników alergizujących na skórę i ich obserwacji. Czas oczekiwania na rezultaty wynosi około 20 minut, następnie na podstawie zajętego stanem zapalnym obszaru można ustalić, jaki czynnik jest odpowiedzialny za wywoływanie alergii u danego człowieka. W tym celu stosuje się specjalną skalę, opartą na ilości „zebranych” plusów. Metoda punktowa z nakłuciem skóry jest tylko jednym z wielu sposobów.
Równie popularne są testy śródskórne, pomagające w diagnostyce alergii typu tzw. natychmiastowego lub opóźnionego. Polegają one na wstrzyknięciu roztworu alergenu pod powierzchnię skóry, co skutkuje powstaniem niewielkiego bąbla – jednak stężenie czynnika alergizującego jest wielokrotnie mniejsze, aniżeli w teście punktowym. O wiele łatwiejsza droga penetracji pozwala ustalić, czy testy skórne nie były niemiarodajne na skutek opóźnionej reakcji organizmu.
Wyniki
W niektórych przypadkach wyniki badań skórnych mogą być nieco przekłamane, dlatego tak ważny jest szczery wywiad z pacjentem. Badanie okazuje się niemiarodajne przy jednoczesnym występowaniu, np. przewlekłej niewydolności nerek, uszkodzeń w obrębie nerwów obwodowych, reakcji anafilaktycznej. Kilkanaście dni przed badaniem nie wolno również przyjmować niektórych leków, zawierających ebastynę, cetyryzynę, loratadynę, mizolastynę lub glikokortykosteroidy.
W jaki sposób rozpoznać u siebie alergię?
Najpopularniejszą metodą do zdiagnozowania alergii są tak zwane testy alergiczne. Są jednak także inne przesłanki, które pozwalają określić, czy pacjent choruje właśnie na alergię oraz na co konkretnie jest uczulony. Zobacz, jak przebiega diagnostyka alergii i dlaczego czasem nastręcza większej ilości problemów niż mogłoby się to wydawać.
Testy alergiczne skórne
Jest to bardzo konkretne i specyficzne wskazanie alergenu, na który organizm reaguje w sposób nieprawidłowy. Skórne testy alergiczne polegają na wykonaniu serii bezbolesnych nakłuć na przedramieniu albo plecach pacjenta. W ten sposób pod skórę wprowadza się minimalne dawki substancji potencjalnie uczulających. Po upływie określonego czasu lekarz dokonuje sprawdzenia odczynu wokół miejsca wkłucia i na tej podstawie określa, na co dana osoba jest uczulona.
Jeśli pacjent cierpi na alergię i przewlekle przyjmuje leki z powodu tej dolegliwości, jest zmuszony do ich odstawienia przed testami. Leki o krótkim okresie działania wystarczy odstawić tydzień przed badaniem, te o przedłużonym, nawet do 3 tygodni, w zależności od wskazań lekarza prowadzącego. Substancje wspomagające leczenie alergii (wapń w tabletkach, leki uspokajające, witamina C) również powinny być odstawione.
Bardzo ważne jest też, by nie wykonywać testów alergicznych w trakcie trwania infekcji (choćby był to jedynie katar albo pokasływanie). Organizm w stanie innej choroby reaguje zupełnie inaczej niż zdrowe ciało i wynik testów może być niemiarodajny.
Testy alergiczne z krwi
Jest to jedna z nowszych form diagnozowania alergii. Polega na pobraniu krwi tak jak do standardowych badań laboratoryjnych i zmierzeniu poziomu przeciwciał przeciwko określonemu alergenowi. Do jej przeprowadzenia nie jest wymagane odstawienie leków przeciwalergicznych. Jest to jednak badanie droższe niż testy skórne (w ramach korzystania z prywatnej opieki zdrowotnej) i rzadko wykonywane, jeśli lekarz nie widzi do tego konkretnych wskazań. Jest także bardziej inwazyjne i traumatyczne dla dzieci, które bardzo często są takim testom poddawane.
Wywiad lekarski
Czasami zdarza się, że wyniki testów skórnych lub laboratoryjnych pokazują alergię na zupełnie inny rodzaj substancji uczulającej niż mogłoby się to wydawać z punktu objawów klinicznych obserwowanych u konkretnej osoby. Bardzo ważnym jest zatem, by nie leczyć wyniku badania, tylko pacjenta. Dla lekarza kluczowym „testem” alergicznym jest wywiad zebrany od pacjenta. Dla przykładu – jeśli dana osoba źle reaguje na konkretny składnik pokarmowy, musi go unikać, mimo iż test alergiczny wskazuje, że powinna go dobrze tolerować.
Odczulanie – co to i czy warto się mu poddać?
Objawy jakiejkolwiek alergii mogą stać się nie do zniesienia. Nikt nie ma przecież wątpliwości, że życie alergika jest życiem trudnym, wymagającym wielu wyrzeczeń. Dzisiaj jednak istnieje już szereg leczniczych preparatów, które zmniejszają uciążliwe symptomy uczulenia, chociaż w niewielkim stopniu, co pozwala alergikom na w miarę normalne życie. Część chorych osób podejmuje próby leczenia alergii metodą odczulania, która jednak budzi wiele kontrowersji.
Czym jest metoda odczulania?
Pierwszym krokiem w kuracji odczulającej jest dokładne oznaczenie czynnika uczulającego. Nierzadko bywa z tym ogromny problem, bowiem uczulić się można praktycznie od wszystkiego, ale są to jednak odosobnione przypadki, a większość z nas jest uczulona na roztocza, pyłki, sierść zwierząt lub składniki pokarmowe.
Metoda odczulania, zwana również swoistą immunoterapią, polega na podawaniu pacjentowi początkowo małych dawek zmodyfikowanego antygenu. Wraz z upływem trwania kuracji, dawki antygenu są stopniowo powiększane, co pozwala organizmowi niejako przyzwyczaić się do czynnika dotychczas uczulającego. Skutkiem tego jest podwyższenie progu odporności w taki sposób, że objawy uczulenia pojawią się tylko w razie narażenia na antygen, znajdujący się w bardzo wysokim stężeniu.
Większość osób żyjących z alergią na co dzień, decyduje się na odczulanie w momencie, w którym nastąpiło znaczne nasilenie symptomów uczulenia. Poza tym, swoista immunoterapia polecana jest także osobom, które wykazują wysoką odporność na obecnie stosowane preparaty przeciwhistaminowe, które nota bene są również przyczynami różnych powikłań. Do podstawowych wad terapii odczulającej należą niepewne wyniki kuracji, długi czas jej prowadzenia oraz częste wizyty w gabinecie lekarskim, na co duża liczba zapracowanych osób nie może sobie pozwolić.
Rezultaty
Pozytywne wyniki prowadzenia terapii są uzależnione od bardzo wielu czynników, między innymi od dokładnego i rzetelnego zebrania wywiadu, szczerości pacjenta, doboru odpowiedniego preparatu i sumiennego dawkowania. Jest to duże wyrzeczenie ze strony chorego, który przez kilka kolejnych lat musi systematycznie stawiać się w poradni, w celu przyjęcia preparatu. Poza tym, odczulanie może okazać się terapią dość drogą – wszystko jednak zależy od tego, czy wybierzemy środki w postaci zastrzyków, czy doustne.
Wyprysk – alergia?
Choroby skóry nękają nas coraz częściej, bardzo duża liczba wizyt w gabinetach dermatologicznych przypada przede wszystkim na okres wakacyjny. Właśnie wtedy najbardziej licznie przypominamy sobie o kondycji naszej skóry i to nie z pobudek zdrowotnych. Wiosna i wakacje to okres wzmożonego działania czynników alergicznych, które również mogą powodować dość nieprzyjemne objawy.
Zapalenie skóry o podłożu alergicznym jest powodowane przez wiele czynników, które wywołują nadmierną reakcję układu immunologicznego. Chodzi tutaj o stymulację komórek odpornościowych przez tak zwane komórki Langerhansa, które prowadzą do nadmiernego wydzielania neuroprzekaźników odpowiedzialnych za powstawanie stanu zapalnego.
Alergiczne zapalenie skóry może być spowodowane dosłownie przez wszystko. Zależy jednak, na jakie czynniki dana osoba wykazuje szczególną nadwrażliwość. Najczęściej jednak do rozwoju tej choroby skórnej dochodzi wskutek kontaktu z rozmaitymi metalami takimi jak chrom, który występuje bardzo powszechnie między innymi w zapałkach, betonie, cemencie oraz farbach i lakierach, czyli w przedmiotach bardzo licznie występujących w obecnym świecie. Poza tym, reakcja alergiczna może być także wywołana kontaktem z niklem oraz kobaltem, czyli metalami powszechnie używanymi do produkcji biżuterii, zdobienia ubrań, produkcji guzików.
U kobiet bardzo częstym zjawiskiem jest występowanie zapalenia skóry po kontakcie z pewnymi kosmetykami, szczególnie gdy są to środki używane od niedawna lub pierwszy raz. Guma oraz uczulenia na tworzywa sztuczne również mogą powodować pojawianie się uciążliwych objawów. Do rzadszych przypadków należą uczulenia na terpentynę, a także formaldehyd (substancję wykorzystywaną do produkcji formaliny). W przypadku tej choroby skóry, do najbardziej widocznego rozwoju objawów dochodzi najczęściej w ciągu 48h od kontaktu z czynnikiem alergicznym – właśnie po tym czasie największa liczba osób decyduje się na wizytę u lekarza.
Leczenie
Alergiczne zapalenie skóry jest leczone przede wszystkim kortykosterydami, które odpowiadają za zmniejszenie reakcji zapalnej. Podaje się również profilaktycznie antybiotyki, a także inne leki przeciwhistaminowe. Terapii rzecz jasna nie należy prowadzić zbyt długo, ponieważ znacznie zwiększa to ryzyko wystąpienia powikłań.
