Endometrioza to bardzo powszechna i wciąż dość tajemnicza choroba dotykająca przede wszystkim kobiety w wieku rozrodczym. Według naukowców na endometriozę może cierpieć nawet 15 proc. damskiej populacji. Zdecydowana większość nie ma jednak świadomości swojej choroby.Choć endometrioza obserwowana jest u kobiet od wieków, pierwsza wzmianka na jej temat pochodzi z XVII wieku, a dopiero 100 lat później po raz pierwszy zostały opisane jej przyczyny za sprawą dr. Arthura Duffa.
Czym jest endometrioza?
Endometrioza, zwana również gruczolistością śródmaciczną, bądź gruczolistością zewnętrzną, to choroba polegająca na rozrastaniu się komórek błony śluzowej macicy (endometrium) poza macicę. Endometrioza ma podłoże hormonalno-immunologiczne i dotyka przede wszystkim kobiet w wieku rozrodczym, u których występuje krwawienie miesięczne. Zdarzają się także rzadkie przypadki endometriozy u dziewczynek, które jeszcze nie rozpoczęły miesiączkowania, oraz u kobiet po menopauzie.
U kobiet cierpiących na endometriozę rozrost błony śluzowej jest nieprawidłowy i wykracza poza macicę. Narastające i złuszczające się tkanki wyściełającej ściany macicy, które u zdrowych pań wydostają się w postaci krwi miesięcznej poza organizm, w przypadku tego zaburzenia, przez przyrost endometrium, nie mogą zostać wydalone i gromadzą się, tworząc specyficzne narośle i torbiele. Tworzące się narośle mogą występować na jajnikach, jajowodach, w przestrzeni między pochwą a odbytnicą, a niekiedy nawet w układzie moczowym czy pokarmowym. W skrajnych przypadkach bardzo zaawansowanej choroby, ogniska endometriozy stwierdzano nawet w mózgu i płucach chorej kobiety.
Świadomość endometriozy
Endometrioza, pomimo swojej powszechności, wciąż jest chorobą mało poznaną, a co gorsza, często źle diagnozowaną. Najczęściej do stwierdzenia endometriozy dochodzi przy okazji badań bezpłodności. Tymczasem odpowiednio wcześnie wykryta i poddana stosownemu leczeniu, endometrioza może zostać całkowicie wyleczona. Specjaliści podkreślają, że świadomość kobiet dotycząca endometriozy powinna być znacznie większa niż ma to miejsce obecnie.
Dzięki wiedzy na temat przyczyn, skutków, sposobie diagnozowania i leczenia tego schorzenia, istnieje szansa, że cierpiące na nią panie szybciej zwrócą uwagę na swoje dolegliwości, co umożliwi szybsze wykrycie i da większe szanse na wyleczenie endometriozy.
Przyczyny endometriozy
Na endometriozę, według niektórych szacunków choruje nawet co dziesiąta kobieta w wieku rozrodczym. Jej skutki mogą nieść bardzo negatywne konsekwencje zarówno dla zdrowia, jak i jakości codziennego funkcjonowania kobiet. Jakie są przyczyny tego poważnego i niezwykle powszechnego schorzenia?
Choć endometrioza jest chorobą, z którą kobiety borykają się od stuleci, medycyna wciąż nie ustaliła precyzyjnych przyczyn jej powstawania. W literaturze pojawia się kilka hipotez, próbujących wyjaśnić możliwe przyczyny tego schorzenia, żadna z nich nie została jednak potwierdzona klinicznie w 100 proc. Przyjrzyjmy się zatem, jak nauka próbuje wyjaśnić powstawanie endometriozy:
Teoria 1: Wsteczna menstruacja
Jedną z hipotez wyjaśniających przyczyny endometriozy, jest powstała w XIX wieku teoria wstecznej menstruacji. Zakłada ona, że w trakcie menstruacji krew miesięczna w jakiejś części zamiast wydostać się na zewnątrz, cofa się w głąb organizmu i dostaje się do innych narządów. Teoria ta zakłada, że proces taki zachodzi u każdej miesiączkującej kobiety, jednak system immunologiczny zdrowych organizmów jest w stanie poradzić sobie ze skrawkami błony śluzowej i krwią. U chorujących kobiet zaś organizm nie potrafi odpowiednio zareagować i tak powstaje endometrioza.
Teoria 2: Metaplazja
Innym wyjaśnieniem przyczyn endometriozy jest zjawisko metaplazji, czyli procesu, podczas którego niektóre komórki, znajdując się poza swoim macierzystym narządem, zmieniają swoją formę i funkcję.
Teoria 3: Implantacja
Kolejna hipoteza, która próbuje wyjaśnić przyczyny endometriozy zakłada, że za chorobę tę odpowiada zjawisko implantacji, czyli mechanicznego przeniesienia komórek w inne, nieprawidłowe miejsce. Teoria ta, byłaby pomocna przy wyjaśnianiu przyczyn endometriozy u kobiet, które przeszły zabieg chirurgiczny np. cesarskie ciecie. Absolutnie jednak nie wyjaśnia, skąd bierze się endometrioza u pań, które takich operacji nie przechodziły.
Teoria 4: Osłabienie organizmu
Istnieje także teoria, mówiąca o tym, że endometrioza powstaje na skutek osłabienia układu immunologicznego i jednoczesnego oddziaływania na organizm niekorzystnych czynników zewnętrznych takich, jak duże zanieczyszczenie środowiska.
Jedyną pewną teorią, która nie tłumaczy mechanizmu powstawania, ale wyjaśnia, przyczyny wystąpienia endometriozy u niektórych kobiet jest ta mówiąca o dziedziczności choroby. Okazuje się bowiem, że dzieci oraz rodzeństwo chorej kobiety są znacznie bardziej narażone na endometriozę.
Objawy endometriozy
Endometrioza jest chorobą powszechną wśród kobiet w wieku rozrodczym, niestety wciąż zdarza się, że bywa źle diagnozowana, a co za tym idzie, pozostaje nieleczona. Aby kobiety stały się bardziej świadome zagrożenia i zwracały większą uwagę na swoje dolegliwości, niezbędnym jest, by znały objawy schorzenia.
Endometrioza jest chorobą trudną do zdiagnozowania, ponieważ żaden z jej objawów nie wskazuje jednoznacznie na istnienie zaburzenia. Jedynym niezawodnym i dającym pewny wynik sposobem diagnozowania endometriozy jest laparoskopia, polegająca na biopsji tkanek. Ponieważ jednak jest to badanie inwazyjne, często pacjentki nie wyrażają na nie zgody. Częściej zdarza się więc, że lekarz próbuje zdiagnozować możliwość występowania endometriozy poprzez szczegółowy wywiad z pacjentką oraz badania ginekologiczne.
Do objawów, które mogą wskazywać endometriozę, zalicza się:
- silne bóle menstruacyjne – jest to jeden z podstawowych objawów endometriozy. Bóle menstruacyjne przy tym schorzeniu mają różne natężeniu i koncentrują się w okolicy miednicy. Ból może być tak silny, że towarzyszą mu zawroty i bóle głowy;
- ból okolicy krzyżowo-lędźwiowej towarzyszący bólom menstruacyjnym;
- krwawienia pomiędzy miesiączkami;
- ból w trakcie oddawania moczu, krwiomocz – w przypadku ognisk endometriozy występujących w układzie moczowym;
- ból w trakcie oddawania stolca, krew w stolcu – w przypadku, gdy ogniska endometriozy pojawiają się w odbycie;
- ból jelit połączony z biegunką bądź zatwardzeniem, pojawiający się cyklicznie wraz z menstruacją – w przypadku, gdy ogniska endometrioza występują w jelitach;
- ból podczas stosunku seksualnego lub tuż po nim;
- silne i nieregularne krwawienia miesięczne;
- poczucie zmęczenia, braku energii, rozbicie psychiczne;
- problemy z zajściem w ciążę.
Wszystkie wymienione wyżej objawy mogą być spowodowane endometriozą, ale mogą również mieć inne przyczyny, dlatego bez dodatkowych badań trudno jest jednoznacznie stwierdzić tę chorobę. Zdarzają się także przypadki, w których endometrioza nie daje żadnych objawów. Choroba jest wówczas jeszcze bardziej niebezpieczna, gdyż rozwija się niezauważona i może powodować poważne zaburzenia w organizmie.
Najczęściej endometrioza jest diagnozowana przy okazji badań bezpłodności. Ponieważ choroba ta utrudnia zajście w ciążę, kobiety, które przez długi czas bezskutecznie starają się o dziecko, są poddawane bardziej szczegółowym badaniom również pod kątem endometriozy.
Po czym można rozpoznać endometriozę?
Endometrioza to choroba atakująca około 15 procent kobiet w wieku rozrodczym. Z uwagi na różnorodność objawów, nie zawsze jest właściwie zdiagnozowana, a możliwy bezobjawowy przebieg choroby powoduje brak rozpoczęcia właściwego leczenia i dalszy jej rozwój.
W przypadku endometriozy zaburzenia funkcjonowania organizmu powstają w obrębie komórek błony śluzowej macicy – endometrium. W momencie, gdy zaczynają się one poza macicą, rozpoczyna się rozwój choroby.
Czasami przez wiele lat endometrioza nie daje żadnych niepokojących objawów, które skłoniłyby kobietę do udania się na wizytę lekarską celem zdiagnozowania zaburzenia. W wielu przypadkach od pojawienia się pierwszych symptomów choroby mija nawet 8 – 9 lat, zanim pacjentka poddana jest leczeniu endometriozy. Powodem tak długiego czasu niepodejmowania leczenia jest bardzo często bezobjawowy przebieg choroby, bądź wystąpienie objawów, które często są mylone z innymi schorzeniami. Mogą to być objawy przypominające zespół jelita drażliwego lub stany zapalne w obrębie miednicy małej.
Pierwszym objawem, który powinien stanowić alarm dla każdej kobiety to bolesne miesiączkowanie. Według szacunków lekarzy ginekologów, kobiety, które cierpią z powodu bolesnego miesiączkowania, zdecydowanie częściej chorują na endometriozę, aniżeli kobiety nie cierpiące z tego powodu. W przypadku bolesnego miesiączkowania,prawdopodobieństwo tego schorzenia wzrasta aż do 60 – 70 procent.
Ryzyko zachorowania na endometriozę wzrasta również u kobiet, u których w rodzinie występują lub występowały takie przypadki zaburzeń. W przypadku, gdy siostra lub matka boryka się z endometriozą, prawdopodobieństwo zachorowania przez nią na tę chorobę jest bardzo wysokie. Obecnie trwają badania w zakresie medycznego udowodnienia dziedziczenia endometriozy.
Wyleczenie endometriozy zależy wyłącznie od jej wczesnego zdiagnozowania, które jest możliwe wyłącznie dzięki wczesnemu zgłoszeniu się do lekarza ginekologa. Objawami, które powinny być sygnałem do wizyty lekarskiej są bezwzględnie wszelkie bóle podbrzusza, nieregularne miesiączki, ból podczas stosunków płciowych, długotrwałe złe samopoczucie, permanentne zmęczenie a także problemy z zajściem w ciążę.
Niepodjęcie procesu leczenia endometriozy prowadzi do powstania przewlekłych stanów zapalnych w obrębie jamy brzusznej. Organizm reaguje na ten stan tworzeniem zrostów, które najczęściej zatykają jajowody, prowadząc w ten sposób do zaburzeń procesu pękaniu pęcherzyka Graafa. Ten sposób zaburzeniu ulega zarówno przebieg cyklu miesiączkowego, jak i płodność kobiety, stwarzając nie tylko problem w zajściu w ciąże, ale również jej uniknięcia przy stosowaniu naturalnych metod płodności.
Skutki endometriozy
Endometrioza to choroba, która według niektórych szacunków może dotykać nawet połowę damskiej populacji w wieku prokreacyjnym. Z powodu trudności w diagnozie i wciąż małej świadomości tej choroby wśród kobiet, często bywa lekceważona. Tymczasem specjaliści podkreślają, że nieleczona endometrioza może nieść za sobą bardzo negatywne skutki zarówno dla zdrowia, jak i codziennego funkcjonowania pacjentki.
Największym problemem w przypadku endometriozy jest fakt, iż choroba ta nie daje objawów, które dałyby możliwość jednoznacznej diagnozy. Jedynym skutecznym sposobem na stwierdzenie schorzenia jest laparoskopia oraz laparotomia z biopsją, czyli dość inwazyjne badania, na które wiele pacjentek nie chce wyrazić zgody. Bez wykonania tego precyzyjnego badania, lekarz na postawie wywiadu z pacjentką może jedynie przypuszczać, iż przyczyną jej dolegliwości jest właśnie endometrioza. Z powodu tych trudności z diagnozą, choroba ta u wielu kobiet przez długi czas pozostaje nieleczona. Tymczasem lekarze podkreślają, że schorzenie to nie powinno być bagatelizowane.
Oto, jakie skutki może nieść ze sobą endometrioza:
- bardzo bolesne miesiączki (większość kobiet cierpiących na endometriozę uskarża się na bardzo silny ból w trakcie i na kilka dni przed menstruacją. Dolegliwości bólowe, początkowo występujące jedynie w okolicach menstruacji, wskutek nieleczonej endometriozy mogą stać się problemem, który męczy kobietę przez cały miesiąc);
- twarde, włókniste zrosty tworzące zniekształcenia narządów dotkniętych endometriozą;
- torbiele na jajnikach;
- zarastanie zagłębienia odbytniczo-macicznego;
- pękanie zrostów, powodujące krwawienia jelitowe oraz zaparcia;
- zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu pęcherza;
- problemy z zajściem w ciążę, a nawet bezpłodność (problemy z zajściem w ciążę są najczęstszym powodem, dla którego kobiety z endometriozą zgłaszają się do lekarza. Z powodu zaburzeń anatomicznych miednicy mniejszej, zrostów, torbieli na jajnikach, oraz zaburzenia funkcjonowania jajowodów i prawdopodobnie zmniejszonej zdolności endometrium do implantacji zarodka, kobiety cierpiące na endometriozę mają problemy z zajściem w ciążę. Specjaliści twierdzą, że nawet połowa kobiet zmagających się z bezpłodnością, cierpi na nią właśnie z powodu endometriozy);
- obniżenie jakości życia seksualnego (niektóre kobiety cierpiące na endometriozę odczuwają ból w tracie lub po stosunku seksualnym);
- skutkiem bardzo długotrwałej i nieleczonej endometriozy może być konieczność stomii, usunięcia jajników, jajowodów, a w skrajnych przypadkach całkowitej histerektomii.
Rodzaje endometriozy
Endometrioza to bardzo powszechna choroba kobieca, która może nieść ze sobą wiele negatywnych skutków zarówno dla zdrowia, jak i codziennego funkcjonowania kobiety. Aby skutecznie walczyć z tym zaburzeniem, istotne jest zwiększanie świadomości kobiet dotyczącej jego specyfiki. Przyjrzyjmy się zatem, jakie rodzaje endometriozy wymieniane są w literaturze medycznej.
Endometrioza to bardzo niejednorodne schorzenie, które u każdej pacjentki może przybierać nieco inny charakter. Odmiany endometriozy można jednak zaklasyfikować do kilku rodzajów. W literaturze znajdziemy podział typów endometriozy ze względu na miejsce, w którym nastąpiła nieprawidłowa implantacja. W tej klasyfikacji wyróżnia się trzy typy endometriozy:
- endometrioza narządów płciowych wewnętrzna (endometrioza maciczna) – w tym przypadku zmiany obejmują szyjkę macicy, mięsień macicy i jajowód;
- endometrioza narządów płciowych zewnętrzna – zmiany obejmują pochwę, jajnik, srom, więzadła krzyżowo-maciczne
- endometrioza pozagenitalna – w tej odmianie, zmiany pojawiają się między innymi na pęcherzu moczowym, w otrzewnej, jelitach, a nawet w płucach
Innym kryterium różnicowania endometriozy może być stadium jej rozwoju. Wyróżnia się cztery typy tego schorzenia, różniące się stopniem zaawansowania choroby:
Pierwszy stopień endometriozy
Na tym etapie choroba dopiero zaczyna się rozwijać. Pojawiają się możliwe do rozpoznania zmiany wynikające z przerostu tkanek błony śluzowej macicy. Zmiany pojawiają się przede wszystkim w macicy, jajnikach oraz jajowodach.
Drugi stopień endometriozy
Na tym etapie pojawiają się kolejne zmiany takie, jak torbiele, zrosty i guzy. Torbiele mają skłonność do samoistnego pękania. Ich wielkość na razie nie przekracza pięciu milimetrów. Zmiany pojawiają się w całej macicy oraz na ścianie łączącej macicę z odbytem. Dalsze postępowanie zmian, powoduje nasilenie dolegliwości i pojawienie się problemów z zajściem w ciążę. Jest to ostatni etap choroby, na którym pacjentka ma możliwość zajścia w ciążę.
Trzeci stopień endometriozy
Zmiany takie, jak torbiele i guzy przekraczają wielkość pięciu milimetrów. Dolegliwości odczuwane przez pacjentkę mogą się nasilać.
Czwarty stopień endometriozy
W najsilniejszym stadium endometriozy charakteryzuje się rozprzestrzenianiem zmian do innych narządów,takich jak pęcherz moczowy, czy wyrostek robaczkowy. Pojawia się także tyłozgięcie macicy
Leczenie bólu związanego z endometriozą
Endometrioza jest chorobą nierozłącznie związaną z bólem. Najczęściej występuje ona w obrębie podbrzusza, niemniej w przypadku bardziej zaawansowanych zmian chorobowych może ona obejmować również okolice pleców.
Każdy ból powoduje dyskomfort i utrudnia normalne, codzienne funkcjonowanie. W przypadku endometriozy ból jest nieodłączną częścią życia. Jego przewlekły charakter znacznie zmniejsza aktywność kobiety, powoduje jej permanentne zmęczenie i zmusza do rezygnacji z określonych dziedzin życia. Procesy zachodzące wewnątrz organizmu nie są widoczne, więc nie powodują dyskomfortu kobiety. Jeśli zaś chodzi o ból, jego natężenie najczęściej utrudnia normalne funkcjonowanie, stąd leczenie nakierowane jest w głównej mierze na jego łagodzenie.
Ból związany z endometriozą może pojawić się w każdym momencie cyklu miesiączkowego. Dużo kobiet cierpi z powodu bardzo bolesnych stosunków płciowych, co zdecydowanie uniemożliwia im prowadzenie aktywnego i udanego życia seksualnego.
Nasilenie dolegliwości bólowych
Ból związany z endometriozą może być zarówno niewielki, jak i bardzo silny, uniemożliwiające kobiecie normalne funkcjonowanie. Nasilenie tych dolegliwości jest bardzo zróżnicowane. U jednych są niewielkie i nie zmieniają się w przebiegu cyklu miesiączkowego, natomiast u innych kobiet ból jest bardzo dokuczliwy. Dodatkowo jego nasilenie może mieć miejsce przed zbliżającą się miesiączką i w jej trakcie. W większości przypadków jednak ból może istnieć w całym cyklu miesiączkowym, bez względu na jego zmiany.
Leczenie bólu związanego z endometriozą
W praktyce istnieje wiele metod łagodzących ból endometriotyczny. Pierwszą z nich jest zabieg chirurgiczny, mający na celu operacyjne usunięcie zmian ogniskowych endometriozy. Czasami możliwe jest wykonanie zabiegu metodą laparoskopową. Niestety minusem tego rodzaju leczenia jest możliwość odnowienia się stanu chorobowego.
W procesie leczenia bólu związanego z endometriozą dobre rezultaty przynosi terapia farmakologiczna. W jej przebiegu najczęściej stosuje się terapię hormonalną. Dobre efekty przynoszą hormonalne leki antykoncepcyjne, które zdecydowanie łagodzą stany bólowe.
Kolejną grupą leków są progestageny, które nie tylko efektywnie łagodzą dolegliwości bólowe, ale jednocześnie powodują hamowanie wzrostu tkanki podobnej do endometrium. Preparaty grupy progestagenów można stosować przez dłuższy czas.
Dobre efekty w zakresie redukcji bólu związanego z endometriozą dają również analogi GnRH. Są one obecnie uważanie za skuteczną formę leczenia dolegliwości bólowych, jednakże ich stosowanie może się wiązać z licznymi skutkami ubocznymi, np., obniżeniem gęstości mineralnej kości, stąd nie zaleca się długotrwałego stosowania tych preparatów.
Jak diagnozuje się endometriozę?
Endometrioza to choroba, która dotyka wielu kobiet na całym świecie. Jeśli przez długi czas pozostaje nieleczona, może powodować bardzo poważne negatywne skutki dla zdrowia i codziennego funkcjonowania kobiety. Bardzo często może prowadzić także do problemów z zajściem w ciążę, a niekiedy jest przyczyną zupełniej bezpłodności. Dlatego tak ważnym jest, by endometrioza była możliwie jak najszybciej diagnozowana i poddawana odpowiedniemu leczeniu.
Według niektórych badań, na endometriozę cierpi nawet 15 proc. populacji kobiet na całym świecie. Mimo tak dużej powszechności tego zaburzenia, wiele pań nawet nie zdaje sobie sprawy z jego istnienia. Z tego powodu też, objawy endometriozy bywają często bagatelizowane, a bezproblemowo rozwijająca się choroba czyni coraz więcej, niekiedy nieodwracalnych, zmian w organizmie kobiety. Co zrobić, by temu zapobiec? Przede wszystkim trzeba mieć świadomość zagrożenia i w razie ewentualnych symptomów choroby, poddać się diagnozie lekarskiej.
Najczęstszym powodem, dla którego kobiety, u których następuje później diagnoza endometriozy, zgłaszają się do lekarza, są problemy z płodnością. Innymi dolegliwościami, z którymi pacjentki udają się po specjalistyczną pomoc jest ból odczuwany w trakcie stosunku seksualnego oraz bardzo bolesne miesiączki. Niestety lekarze podkreślają, że diagnoza endometriozy jest dość trudnym wyzwaniem. Główną przyczyną jest fakt, iż choroba ta nie daje żadnych swoistych objawów, które pozwoliłyby jednoznacznie stwierdzić jej istnienie. Dolegliwości, które towarzyszą endometriozie, mogą być przyczyną wielu innych problemów i trudno jest postawić jednoznaczną diagnozę jedynie po wywiadzie z pacjentką i podstawowym badaniu ginekologicznym.
Skuteczna diagnoza dzięki laparoskopii
Jedynym skutecznym i niezawodnym sposobem diagnozowania endometriozy jest laparoskopia, podczas które tkanka poddawana jest biopsji. Laparoskopia jest jednak dość kosztownym i, przede wszystkim, inwazyjnym zabiegiem. Polega ona na przebiciu się przez powłoki brzuszne i pobraniu tkanek do badania. Wiele pacjentek, mając świadomość tego jak inwazyjny jest to zabieg, nie decyduje się na niego.
Jeśli kobieta, u której istnieje podejrzenie endometriozy, nie godzi się na laparoskopię, lekarz może spróbować diagnozować chorobę za pomocą bardzo dokładnego wywiadu z pacjentką, wspartego badaniem ginekologicznym, USG dopochwowym oraz rezonansem magnetycznym. Żadna z tych metod jednak nie da 100 proc. pewności, że u danej kobiety, przyczyną dolegliwości jest właśnie endometrioza.
Kto choruje na endometriozę?
Endometrioza jest chorobą, z którą zmaga się co dziesiąta przedstawicielka płci żeńskiej w wieku rozrodczym na świecie. Czy niebezpieczeństwo pojawienia się tej dolegliwości dla każdej kobiety jest takie samo? Sprawdźmy, kto jest narażony na ryzyko zachorowania na endometriozę.
Przede wszystkim mówi się, że endometrioza to choroba kobieca. Faktycznie, dotyka ona niemal wyłącznie kobiet, zdarzyły się jednak pojedyncze przypadki zdiagnozowania tego zaburzenia u mężczyzn. W tych bardzo odosobnionych przypadkach, endometrioza u panów była spowodowana leczeniem nowotworu gruczołu krokowego, poprzez regularne podawania hormonu o nazwie estrogen.
Naukowcy podkreślają także, że ryzyko endometriozy jest znacznie większe u regularnie miesiączkujących kobiet w wieku prokreacyjnym, czyli mniej więcej pomiędzy 15 a 49 rokiem życia. Nie oznacza to jednak, że młodsze i starsze panie są zupełnie wolne od problemu endometriozy. Zdarzały się bowiem przypadki zachorowań na tę przypadłość zarówno u dziewczynek, które jeszcze nie rozpoczęły miesiączkowania, jak i u kobiet po menopauzie.
Jak duża część damskiej populacji choruje na endometriozę?
W zależności od badań, statystyki pokazują, że z chorobą tą zmaga się od 7 do 15 proc. kobiet na całym świecie. Badania nad endometriozą pozwoliły na wyodrębnienie czynników ryzyka tej choroby:
- Geny – endometrioza jest chorobą, która może być dziedziczona, córki oraz siostry kobiety chorującej na endometriozę są w grupie zwiększonego ryzyka.
- Czynniki środowiskowe – naukowcy twierdzą, że u kobiet, które w dzieciństwie były narażone na wysoki poziom zanieczyszczenia środowiska, istnieje większe ryzyko wystąpienia endometriozy
- Stres – narażenie na długotrwały, silny stres powoduje wiele zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu oraz osłabienie układu immunologicznego,
- Zła dieta – naukowcy podkreślają, że ryzyko endometriozy wzrasta wraz z nieprawidłowym sposobem odżywiania. Zbyt mała ilość błonnika i kwasów nienasyconych oraz nadmiar tłuszczy, zwiększają poziom estrogenów. Prawdopodobieństwo pojawienia się endometriozy jest większe u kobiet, które nadużywających alkoholu i spożywających duże ilości kawy.
- Gospodarka hormonalna – ryzyko wystąpienia endometriozy wzrasta u kobiet z zaburzeniami gospodarki hormonalnej organizmu.
Wpływ endometriozy na płodność kobiety
Endometrioza jest chorobą, która zdecydowanie utrudnia normalne funkcjonowanie kobiety. Pierwszą dolegliwością jest oczywiście silny ból towarzyszący chorobie, niemniej oprócz niego kolejnym problemem jest niepłodność.
W momencie, gdy śluzówka macicy rozrasta się poza jej obręb, nadal reaguje tak, jakby znajdowała się wyłącznie w jej wnętrzu. Pod wpływem naturalnych zmian hormonalnych endometrium łuszczy się i krwawi identycznie jak podczas miesiączki. W ten sposób reagują wszystkie organy, do których „przyczepi” się rozrośnięta błona śluzowa macicy. Taki proces nie pozostaje obojętny na prawidłowy przebieg cyklu miesiączkowego kobiety, a także na jej płodność.
Wpływ endometriozy na płodność
W przypadku endometriozy aż połowa kobiet dotkniętych tą chorobą posiada znaczne problemy z zajściem w ciążę. Jest to najczęściej efekt rozrostu błony śluzowej macicy na innych organach i tworzenie na nich blizn oraz zrostów. W przypadku, gdy zmiany endometriotyczne obejmują swoim zasięgiem jajniki i jajowody, najczęściej nie dochodzi do pękania pęcherzyka Graafa, a tym samym nie występuje owulacja niezbędna do uwolnienia komórki jajowej.
Oprócz mechanicznego zmniejszenia płodności kobiety, związanego z zablokowaniem owulacji, dodatkowo endometrioza może mieć charakter toksyczny w stosunku do komórek jajowych. Dzieje się tak wówczas, gdy mimo niewielkich zmian endometriotycznych i łagodnego przebiegu choroby, kobieta nie może zajść w ciążę. Lekarze uważają, że u podłoża takiego stanu leży wpływ endometriozy na komórki jajowe oraz znaczne ograniczenie zdolności endometrium do przyjęcia i zagnieżdżenia w nim zapłodnionej komórki jajowej (zarodka).
Wśród kobiet borykających się z problemem endometriozy ponad połowa z nich cierpi również z powodu niepłodności. Powodem są najczęściej zrosty i blizny wewnątrz jajowodów, powodujące ich ograniczoną bądź całkowitą niedrożność. W efekcie utrudniają plemnikom pokonanie drogi do uwolnionej komórki jajowej. Kolejną przyczyną niepłodności może być również problem w implantacji zarodka w błonie śluzowej macicy. Często też następstwem endometriozy jest ciąża pozamaciczna, która definitywnie powinna zostać usunięta dla ratowania życia kobiety.
Najczęściej endometrioza utrudniająca zajście w ciążę jest wskazaniem do zabiegu laparoskopowego, podczas którego usuwa się wszystkie widoczne ogniska choroby. Gdy jednak zabieg taki nie poprawia zdolności kobiety do zajścia w ciążę, lekarze proponują poddanie się zabiegowi inseminacji domacicznej po wcześniejszej hormonalnej stymulacji owulacji.
W sytuacji, gdy zmiany endometriotyczne są bardzo zaawansowane, pacjentkę kwalifikuje się najczęściej do zapłodnienia pozaustrojowego in vitro.
Jaka dieta w endometriozie?
Leczenie endometriozy obejmuje zespół powiązanych ze sobą zachowań i zabiegów, które wespół mogą doprowadzić nie tylko do złagodzenia objawów choroby, ale również jej wyleczenia. Do sposobów postępowania osoby chorej zalicza się także stosowanie odpowiedniej diety. Nie chodzi wyłącznie o jedzenie konkretnych pokarmów, ale przede wszystkim o regularne ich spożywanie.
Produkty zabronione w przebiegu endometriozy
Zarówno w przebiegu choroby, jak również w procesie zapobiegania powstaniu endometriozy nie powinno się spożywać pewnych produktów spożywczych. Mogą one nie tylko zwiększyć ryzyko wystąpienia choroby, ale również mogą pogorszyć stan chorobowy w jej trakcie i zwiększyć obszar zajęty rozrostem śluzówki. Jednym z takich produktów jest wołowina i inne gatunki czerwonego mięsa, które spożywane w dużych ilościach mogą zwiększać ryzyko choroby nawet o 80 procent. Mogą one pobudzać organizm do produkcji prostaglandyn, powodujących zaostrzenie stanu zapalnego i zwiększenie dolegliwości bólowych.
Oprócz mięsa, zabronione lub niewskazane są również inne produkty spożywcze:
- Produkty typu fast-food,
- Potrawy smażone w tłuszczu,
- Dania typu instant, np. zupki w proszku,
- Chipsy, krakersy,
- Słodycze i produkty cukiernicze zawierające tzw. tłuszcz utwardzony (tłuszcz cukierniczy, utwardzony olej, margaryny).
Produkty wspomagające leczenie endometriozy
W procesie leczenia, oprócz właściwej terapii farmakologicznej, aktywności fizycznej i ewentualnych zabiegów chirurgicznych, dużym wsparciem jest stosowanie odpowiedniej diety bogatej w składniki wspomagające proces leczenia.
Niezbędnym w walce z endometriozą jest włókno roślinne normujące gospodarkę hormonalną. Stąd do codziennej diety powinno się włączyć kabaczki, rzepę, brokuły i ziarniste musztardy. Dobroczynny wpływ na leczenie endometriozy mają jabłka, koper, orzechy, czosnek, pietruszka, rabarbar i marchew. Wspomniane produkty zawierają związki wpływające na zmniejszenie narastania tkanki endometrialnej.
Lekarze zalecają również spożywanie dużych ilości zielonych warzyw i owoców, które mogą nawet wpłynąć na zmniejszenie ryzyka zachorowania na endometriozę o około 35 – 40 procent.
Istotnymi produktami, które powinny obowiązkowo znaleźć się w diecie każdej kobiety, są te, które w swym składzie zawierają niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe Omega-3. Wpływają one na metaboliczne i fizjologiczne funkcje endometriozy, zmniejszają dolegliwości bólowe, a nawet mogą spowodować cofnięcie się choroby.
Ważne jest również, by na bieżąco dostarczać organizmowi niezbędnego zestawu witamin i związków mineralnych. W szczególności nie wolno dopuścić do niedoborów takich jak: A, B, C, E i kwasu foliowego.
Endometrioza: fakty i mity
Endometrioza to wciąż nie do końca poznana choroba. Choć według niektórych badań, cierpi na nią nawet 15 proc. damskiej populacji, wiele kobiet wciąż nie ma większego pojęcia o jej charakterze oraz sposobach leczenia. Ponieważ pod wieloma względami endometrioza wciąż stanowi zagadkę nawet dla lekarzy i naukowców, przez lata narosło wokół niej wiele błędnych przekonań. Oto najpowszechniejsze fakty i mity na temat endometriozy.
MIT: Endometrioza to choroba dojrzałych kobiet
Endometrioza to choroba, która dotyka kobiet w każdym wieku, choć znacznie częściej występuje u pań, będących w okresie rozrodczym i regularnie miesiączkujących. Nastolatki cierpią na endometriozę równie często, jak kobiety dojrzałe. Najrzadziej na schorzenie to zapadają dziewczynki, które nie rozpoczęły jeszcze miesiączkowania, oraz kobiety po menopauzie.
MIT: Kobieta cierpiąca na endometriozę na pewno nie zajdzie w ciążę
Prawdą jest, że endometrioza, zwłaszcza w zaawansowanym stadium, ogranicza możliwość zajścia w ciążę. Kobiety borykające się z tym schorzeniem mają dziesięciokrotnie mniejszą zdolność do zajścia w ciążę niż zdrowe panie. Nie oznacza to jednak, że ciąża w ogóle nie jest możliwa. Badania wskazują, że ok. 60-70 proc. pacjentek zachowuje płodność, a blisko połowie z nich udaje się zajść w ciążę.
MIT: Ciąża może wyleczyć endometriozę
W latach 50. narodziło się przekonanie, że endometrioza zanika u kobiet, którym udało się zajść w ciążę. Teorię tę wysnuto, gdy zauważono, że zaawansowana postać choroby częściej pojawia się u kobiet bezdzietnych niż u matek. Współcześnie jednak wiadomo, że było to pomylenie skutku z przyczyną. Po prostu mniej zaawansowana endometrioza pozwalała kobietom łatwiej zajść w ciążę. Prawda jest taka, że w pierwszym okresie ciąży objawy endometriozy mogą się nawet nasilić, później nieco łagodnieją, ale choroba nawraca wraz z pierwszą miesiączką po ciąży.
MIT: Po menopauzie endometrioza zanika
Choć faktycznie u większości kobiet po okresie menopauzy, endometrioza przestaje być uciążliwa, zdarzają się przypadki, gdy przekwitanie nie niweluje wszystkich jej objawów.
PRAWDA: Endometrioza może być przyczyną problemów w życiu seksualnym
Zmiany związane z endometriozą mogą sprawiać, że cierpiąca na tę chorobę kobieta będzie odczuwała ból w trakcie stosunku płciowego lub po jego zakończeniu. Dyskomfort związany z życiem seksualnym, zaraz po problemach z zajściem w ciążę, jest najczęstszym powodem, dla którego kobiety cierpiące na endometriozę zgłaszają się do lekarza.
PRAWDA: Endometrioza może przebiegać bezobjawowo
Choć endometrioza może dawać wiele uciążliwych objawów, zdarzają się przypadki kobiet, które na nią chorują, jednak nie uskarżają się na żadne, typowe dla tego zaburzenia dolegliwości.
Rozrost endometrium a hormony
Rozrost błony śluzowej macicy jest naturalnym procesem fizjologicznym, do którego dochodzi u każdej kobiety w wieku rozrodczym w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego. To zjawisko jest pobudzane przez hormony – estrogeny, które przygotowują jamę macicy do potencjalnego przyjęcia zapłodnionego jajeczka. W zakresie funkcjonowania cyklicznego, przemiany te są oczywiście normalnym stanem, czasem jednak dochodzi do chorobowego rozrostu endometrium.
Fizjologia kobiecego cyklu
Układ hormonalny każdej kobiety funkcjonuje na zasadzie sprzężeń zwrotnych – dodatnich i ujemnych. W momencie gdy wzrasta stężenie jednego hormonu, zmienia się też stężenie innego. W ten sam sposób funkcjonuje układ płciowy. Taki cykl reakcji leży u podstaw każdego jajeczkowania, zapłodnienia, implantacji i późniejszego rozwoju ciąży. Wszystkie te zjawiska odbywają się w ramach fizjologicznego rytmu, kontrolowanego przez przysadkę mózgową we współpracy z jajnikami.
Siła estrogenów
Estrogeny to bardzo silne żeńskie hormony płciowe. Ich zadaniem jest przygotowanie macicy do rozpoczęcia i donoszenia ciąży. To właśnie dzięki estrogenom błona śluzowa macicy ulega rozrostowi po jej każdorazowym, comiesięcznym złuszczaniu się w trakcie trwania menstruacji. Dzięki estrogenom, naczynia krwionośne i tkanka gąbczasta odnawiają się, przygotowując zarodkowi odpowiednie warunki do rozwoju. Hormony te mają zatem ogromny wpływ na endometrium i są głównym stymulatorem jego wzrostu, regulując prawidłową budowę wnętrza jamy macicy.
Rola estrogenów w endometriozie
Przeprowadzone do tej pory badania ujawniły ścisły związek pomiędzy wysokim poziomem estrogenów a niekontrolowanym rozrostem endometrium. Proces ten jest głównym mechanizmem patologicznym w endometriozie – chorobie związanej z nadmierną ilością błony śluzowej macicy, pojawiającej się w nieprawidłowych miejscach. Towarzyszy temu wysoki poziom estrogenów. Za cykliczne wzrastanie, nadmierną wrażliwość oraz krwawienie i cykliczne złuszczanie (jak ma to miejsce podczas prawidłowego cyklu menstruacyjnego) patologicznej błony śluzowej w endometriozie, odpowiedzialne są głównie estrogeny. Teoria zbyt wysokiego poziomu tych hormonów jest jedną z wielu hipotez, tłumaczących powstawanie endometriozy we współpracy z czynnikami środowiskowymi oraz genetycznymi.