Atopia, czyli genetycznie uwarunkowana reakcja alergiczna jest zaliczana do grupy chorób cywilizacyjnych. Jak pokazują statystyki, w początkach XX wieku dotykała poniżej 1 proc. społeczeństwa, obecnie zaś cierpi na różne jej odmiany blisko 1/3 ludzkości.
Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba wywołana silną reakcją alergiczną, polegającą na reakcji układu immunologicznego na alergen. Jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie. Choć pierwotną przyczyną wywołania atopowego zapalenia skóry jest reakcja alergiczna, w sytuacji gdy choroba się rozwinie, zlikwidowanie działania alergenu może okazać się niewystarczającym do wyleczenia.
Spis Treści
Objawy atopowego zapalenia skóry
Do typowych objawów atopowego zapalenia skóry w jego łagodnej postaci należą zaczerwienie, przesuszeni i łuszczenie się skóry. W ostrej postaci zaś, u chorego występuje silny świąd na dużych obszarach skóry,opuchlizna tych części ciała, na których wystąpiły objawy, a niekiedy także wysięk z wykwitów. Zmiany skórne najczęściej pojawiają się na twarzy, szyi, zgięciach łokciowych oraz kolanowych.
Ponieważ atopowe zapalenie skóry jest chorobą genetyczną,pojawia się samoistnie w każdym wieku, może także samoistnie ustępować. W im wcześniejszym wieku wystąpią pierwsze objawy choroby, tym gorsze są rokowania co do jej przebiegu w późniejszych latach życia chorego. Wyleczenie nigdy nie gwarantuje braku nawrotów. Osoby, które wiedzą o swoim genetycznym obciążeniu tą chorobą, powinny szczególnie uważnie zatroszczyć się o pielęgnację skóry oraz bezwzględnie unikać kontaktu z alergenami.
- Kryteria większe
Są to główne czynniki, które musi zaobserwować lekarz, aby postawić trafne rozpoznanie choroby. Występują one praktycznie u każdej osoby, chorej na atopowe zapalenie skóry.
Pierwszym i najbardziej charakterystycznym kryterium jest świąd skóry, który jest odczuwany przez chorego w każdym momencie dnia (lub nocy), bez istotnego pobudzenia (bez dotyku skóry lub bez istnienia na niej zmiany, mogącej wywołać świąd). Kolejnymi kryteriami są lokalizacja zmian skórnych i objawów w charakterystycznych miejscach – w okolicy nadgarstków i przedramion oraz na twarzy, a także przewlekłość procesu chorobowego i jego nawracanie.
Aby stwierdzić atopowe zapalenie skóry, lekarz musi mieć także informacje pochodzące z wywiadu o podobnych skłonnościach w rodzinie pacjenta. Jeśli ktoś z jego najbliższej rodziny (rodzice lub rodzeństwo) cierpi na jakiekolwiek schorzenie związane ze skłonnością do reakcji z nadwrażliwości (alergie, astma czy atopowe zapalenie skóry), istnieje duża szansa na to, że pacjent odziedziczył skłonność do atopii w genach.
- Kryteria mniejsze
Jest to kilka pobocznych warunków, które ukierunkowują w stronę rozpoznania atopowego zapalenia skóry, ale wcale bezpośrednio o nim nie świadczą.
Wszelkie reakcje związane z atopią (alergie – zarówno wziewne, jak i pokarmowe) sugerują diagnozę, jaką jestatopowe zapalenie skóry. Podobnie rzecz ma się z początkami choroby w dzieciństwie – jest to charakterystyczne dla tego właśnie schorzenia, dlatego często diagnozowane jest przez lekarzy pediatrów. W kryteriach mniejszych mowa jest także o parametrze laboratoryjnym – jest to stężenie immunoglobuliny IgE, która uczestniczy w powstawaniu reakcji alergicznych i atopowych.
Skóra osób chorujących na atopowe zapalenie skóry charakteryzuje się także kilkoma innymi cechami. Są to na przykład: biały dermografizm (możliwość „pisania” po skórze i zostawaniu na niej białych śladów), rogowacenie przymieszkowe (nadmierne gromadzenie się warstwy rogowej naskórka wokół mieszków włosowych – obraz drobnych czerwonych kropek na ciele) oraz tak zwana „rybia łuska” (zjawisko polegające na nieprawidłowym gromadzeniu się naskórka na skórze, co wyglądem może przypominać owe łuski).
Istotne są także skłonności do zaostrzeń choroby po dużych stresach emocjonalnych oraz po wysiłku psychicznym czy intelektualnym.
Leczenie atopowego zapalenia skóry
Atopowe zapalenie skóry może zanikać samoistnie, utrzymywać się przez pewien czas, bądź coraz bardziej się rozwijać. Leczenie choroby dotyczy zarówno niwelowania jej przyczyn, jak i leczenia objawów.
Leczenie przyczynowe – aby zapobiegać wystąpieniu i nawrotom atopowego zapalenia skóry, najważniejszym czynnikiem jest bezwzględne unikanie kontaktu z alergenami. Zaleca się także unikanie kontaktu z substancjami drażniącymi takimi, jak substancje chemiczne w środkach piorących czy kolorowych mydłach.
Leczenie objawowe – podstawą leczenia objawowego jest odpowiednie nawilżanie i natłuszczanie skóry. Najlepiej funkcje te spełniają preparaty cholesterolowe na bazie wazeliny, sama walina oraz maści zawierające oleje roślinne i przeciwutleniacze. W leczeniu objawowym stosuje się także leki zarówno o działaniu miejscowym, jak i ogólnoustrojowym. Zalicza się do nich kortykosteroidy stosowane miejscowo w formie maści oraz doustnie w okresach zaostrzeń. W celu zwalczenia świądu, towarzyszącego atakom choroby, stosuje się preparaty przeciwhistaminowe. Lekarze twierdzą także, że korzystne działanie przynosi także fotochemioterapia, a także naświetlanie za pomocą promieni nadfioletowych.
- Walka z histaminą
Histamina jest naturalnym mediatorem stanu zapalnego naszego organizmu, którego wytwarzanie wzmaga się w obecności czynnika alergizującego. To właśnie histamina jest powodem powstawania określonych reakcji w postaci stanu zapalnego we wszystkich reakcjach z nadwrażliwości. W leczeniu atopowego zapalenia skóry leki przeciwhistaminowe stosujemy w momencie, gdy mamy zidentyfikowany określony czynnik alergiczny wywołujący skórne reakcje z nadwrażliwości. Najnowsze opracowane preparaty nie wywołują już czynników ubocznych takich jak wzmożona senność czy trudności z koncentracją, można zatem bezpiecznie je stosować. - Sterydy: miejscowo i doustnie
Leki sterydowe są bardzo skuteczne w leczeniu objawów atopowego zapalenia skóry. Działają dokładnie tam, gdzie występują symptomy choroby – hamują objawy stanu zapalnego, umożliwiają prawidłową regenerację skóry i pomagają jej „dojść do siebie”. Są nieocenioną pomocą w razie zaostrzenia się procesu zapalnego po kontakcie z czynnikiem drażniącym.Bardzo istotną rzeczą, o której należy pamiętać jest to, by nie stosować sterydów w postaci maści w rejonie twarzy. Sterydy mają to do siebie, że mogą powodować nieestetyczne nagromadzenia naskórka lub ścieńczenie skóry, a skóra twarzy jest na te procesy bardzo wrażliwa i musi znajdować się pod ścisłą ochroną przed sterydami. - Leczenie immunosupresyjne
Jako że objawy atopowego zapalenia skóry to konsekwencja nieprawidłowej reakcji odpornościowej naszego własnego organizmu, bardzo dobrą metodą na radzenie sobie z symptomami jest obniżenie odporności. Stosuje się ją u osób, u których przebieg choroby jest bardzo ciężki, a reakcje skórne znacznie nasilone oraz w przypadku prewencji zaostrzeń schorzenia, nie w leczeniu konkretnych symptomów. - Leczenie światłem
W terapii atopowego zapalenia skóry można stosować także naświetlania promieniowaniem UVA i UVB. Taka terapia dla swojej efektywności wymaga co najmniej kilkutygodniowego czasu trwania i musi być prowadzona pod ścisłym nadzorem lekarza. Bardzo ważnym jest, by pamiętać, aby nie powtarzać zbyt często sesji terapeutycznych za pomocą światła. Nadmiar promieniowania jest bowiem szkodliwy w kontekście wzrostu ryzyka wystąpienia bardzo groźnego raka skóry – czerniaka.
Lekarze specjaliści do których się udać
W toku terapii atopowego zapalenia skóry niezbędna jest współpraca pomiędzy lekarzami różnych specjalizacji, aby zapewnić pacjentowi należytą ochronę przed niekorzystnymi skutkami choroby. Jako że atopowe zapalenie skóry jest chorobą dość powszechną, może się z nią zetknąć każdy lekarz w przebiegu swojej praktyki. Przeczytaj, kto będzie umiał postawić odpowiednią diagnozę oraz zająć się skórą objętą procesem zapalnym.
- Lekarz dermatolog
Jest to zazwyczaj pierwszy specjalista, do którego trafiają pacjenci podejrzewający u siebie atopowe zapalenie skóry. Do dermatologa można dostać się bez konieczności posiadania skierowania, co jedynie ułatwia diagnostykę schorzenia. Dermatolog na podstawie obserwacji oraz umiejętnego zebrania wywiadu nie tylko potwierdza istnienie choroby, ale także ją wyklucza. Bardzo ważnym jest, aby udać się do lekarza w momencie, kiedyzmiany na skórze są ewidentnie widoczne i wyglądają najbardziej typowo.Lekarz dermatolog może udzielić także stosownych wskazówek dotyczących preparatów dostępnych na rynku, służących jako pomoc w zwalczaniu objawów choroby. Powinien także pouczyć o odpowiedniej pielęgnacji oraz przepisać miejscowe leki i maści do stosowania w miejscach najbardziej narażonych na wystąpienie zmian. - Lekarz alergolog
Ten specjalista także zajmuje się leczeniem atopowego zapalenia skóry. Skupia się on jednak na genezie problemu, czyli reakcjach pochodzącym z atopii, a mniej na jego efektach, czyli zmianach skórnych. Alergolog powinien zapisać stosowne preparaty antyhistaminowe lub immunosupresyjne, które zmniejszają nasilenie skórnej reakcji zapalnej, a także pomogą pacjentowi zidentyfikować, znaleźć i wyeliminować z jego otoczenia czynniki, które mogą wywoływać powstawanie określonych objawów. - Lekarz rodzinny
Lekarz ten ma na co dzień styczność z pacjentami chorymi na różne schorzenia, także na atopowe zapalenie skóry. Umiejętna współpraca lekarza rodzinnego z innymi specjalistami, zajmującymi się leczeniem choroby pacjenta, jest dla chorego zapewnieniem odpowiedniej opieki w toku terapii danego schorzenia.Do lekarza rodzinnego można się najłatwiej zapisać w ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej, gwarantowanej każdemu z nas przez ubezpieczenie zdrowotne. W jego kompetencji leży zalecenie odpowiedniej pielęgnacji skóry atopowej, przepisanie leków, które pacjent przyjmuje na stałe, a także udzielenie porady, do którego specjalisty chory na atopowe zapalenie skóry powinien się udać, aby uzyskać stosowny dla niego cel terapeutyczny – kontrolę powstających objawów lub leczenie występujących zaostrzeń w postaci zmian skórnych.
Przebieg atopowego zapalenia skóry
Atopowe zapalenie skóry ma zazwyczaj charakter przewlekły ale dość łagodny, co może zmieniać się w zależności od czynników wywołujących ewentualne zaostrzenia objawów choroby. Rozpoznawane jest ono zazwyczaj w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania, potrafi być dokuczliwe ze względu na objawy kliniczne. Zobacz, od czego zależy przebieg atopowego zapalenia skóry.
Dziecko z atopowym zapaleniem skóry
Młody pacjent, który zgłasza się na wizytę lekarską z podejrzeniem atopowego zapalenia skóry najczęściej ma bardzo charakterystyczny wygląd, co nie tyczy się jedynie występujących u niego zmian skórnych. Dziecko takie jest najczęściej nadmiernie pobudzone i zdenerwowane, co nie jest tylko wynikiem samego stresu związanego z wizytą u lekarza. Towarzyszący chorobie świąd skóry jest na tyle dokuczliwy, że dziecko może być poirytowane i zagniewane. Można też zauważyć błyszczące paznokcie (wyglądające jak polakierowane) przez wzgląd na nieustanną konieczność drapania swędzących miejsc.
Dziecko ma najczęściej zarumienione policzki oraz widoczny schodzący naskórek. Zmiany skórne często występują w postaci strupków lub otarć (od zbyt intensywnego drapania) oraz widocznych białych śladów na skórze. U dzieci bardzo ważna jest edukacja w trakcie choroby. Uświadomienie maluchowi, że ciągłe pocieranie chorej skóry może prowadzić do groźnych zakażeń jest podstawą w zniwelowaniu objawów świądu u dziecka oraz działaniem profilaktycznym przeciwko ewentualnym infekcjom skóry.
Dorosły z atopowym zapaleniem skóry
Osoba dorosła z atopowym zapaleniem skóry ma większą świadomość swojej choroby, wdrożone leczenie objawów oraz jest stosownie poinformowana o tym, co należy robić, gdy wystąpią objawy choroby. Dlatego najczęściej wygląd skóry pacjenta podczas umiejętnego leczenia choroby i kontroli symptomów nie wyróżnia się od wyglądu skóry osoby zdrowej.
Bardzo ważna pielęgnacja
Dość istotne miejsce w terapii choroby zajmuje szeroko pojęta troska o skórę, umiejętne jej nawilżanie oraz pielęgnacja – tak, by zapewnić naskórkowi objętemu procesem chorobowym należytą ochronę. Oprócz odpowiedniego leczenia, należy zaordynować skórze zabiegi pomagające utrzymać jej prawidłową równowagę.
Unikanie podrażnień
Bardzo ważnym elementem postępowania ze skórą atopową jest unikanie wszelkiego rodzaju czynników drażniących – zarówno mechanicznych (odpowiednia odzież), jak i chemicznych (odpowiednie preparaty do pielęgnacji). Zachowanie tych kilku prostych zasad będzie gwarantowało odpowiedni przebieg choroby – bez uciążliwych zaostrzeń i zakażeń oraz przy minimalnym nasileniu objawów w postaci świądu, pieczenia czy dyskomfortu.
Z czym można pomylić atopowe zapalenie skóry?
Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry, które charakteryzuje się bardzo typowym wywiadem oraz kilkoma charakterystycznymi objawami skórnymi, zazwyczaj bywa proste. Jednakże w momencie, gdy dochodzi do zakażenia skóry lub nakładania się na siebie objawów, chorobę można pomylić z innymi schorzeniami. Sprawdź, jakie stany kliniczne przebiegają podobnie do atopowego zapalenia skóry.
- Łuszczyca
Łuszczyca jest także chorobą naskórka z towarzyszącym stanem zapalnym – polega na jego nieprawidłowej proliferacji, czyli nagromadzaniu się i złuszczaniu. Przez ten nagromadzony naskórek może wyglądać podobnie do atopowego zapalenia skóry. Różnica między tymi dwiema chorobami polega przede wszystkim na braku tła alergicznego oraz na nieco innej lokalizacji zmian – w przypadku łuszczy zmiany pojawiają się głównie w okolicy zgięć kończyn, a w przypadku atopowego zapalenia skóry – na nadgarstkach, twarzy oraz tułowiu.Inną rzeczą różnicującą atopowe zapalenie skóry od łuszczycy jest subiektywne odczucie pacjenta w postaci świądu. Teoretycznie w łuszczycy występować on nie powinien, jednak wrażenie „schodzącej skóry” w trakcie przebiegu choroby oddziałuje na pacjenta tak silnie, że jest w stanie odczuwać on słabo wyrażony świąd. W przypadku atopowego zapalenia skóry, swędzenie jest wrażeniem dominującym.Atopowe zapalenie skóry rozpoczyna się także z reguły dużo wcześniej (najczęściej w okresie dziecięcym) niż łuszczyca, która typowo diagnozowana jest zazwyczaj około 50. roku życia, choć pierwsze objawy mogą pojawić się także w poprzednich dekadach życia. - Choroby zakaźne skóry
Nadkażenia bakteryjne, ewentualnie grzybicze, powstające w toku atopowego zapalenia skóry mogą maskować obraz choroby podstawowej. Rozpoznanie zakażenia grzybiczego lub bakteryjnego nie jest jednak błędnym tokiem postępowania diagnostycznego, gdyż takie patologie pojawiające się na podłożu atopii także muszą zostać wyleczone. Ważne jest natomiast, by umiejętnie zdiagnozować atopowe zapalenie skóry, by wdrożyć odpowiednie postępowanie profilaktyczne i nie dopuścić do nawrotu zakażeń skóry. - Alergie skórne
Wszelkie reakcje alergiczne skóry powstałe po kontakcie z uczulającą substancją w wyglądzie mogą przypominać atopowe zapalenie skóry. Obrzęk, zaczerwienienie, schodzący naskórek oraz drobne krostki nie są charakterystyczną oznaką żadnej choroby. Alergie skórne różnią się tym, że będą występowały głównie w miejscu kontaktu z alergenem. W atopowym zapaleniu skóry nie ma ograniczenia co do miejsca występowania zmian. Dużą wartością prognostyczną w przebiegu tego różnicowania jest także wywiad – dotyczący ogólnych reakcji atopowych oraz kontaktu z ewentualną substancją uczulającą.
Jakie choroby mogą towarzyszyć atopowemu zapaleniu skóry?
Atopia towarzysząca atopowemu zapaleniu skóry często predysponuje do występowania także innych chorób o podłożu alergicznym. Grupa chorób atopowych to schorzenia o przebiegu przewlekłych, rzadko zagrażającym życiu, ale bardzo często mogącym je pacjentowi utrudniać. Jakie choroby współistnieją ze sobą na podłożu atopii?
Atopia u dzieci
Jako że czynniki decydujące o rozwoju określonych reakcji atopowych ujawniają się już we wczesnym okresie życia, choroby atopowe bardzo często rozpoznawane są w dzieciństwie. Zasada ta nie dotyczy wyłącznie alergii, ale także innych schorzeń. Jednym z nich jest na przykład pieluszkowe zapalenie skóry – choroba pojawiająca się u noworodków i niemowląt, zwykle kończąca się wraz z 11.-12. miesiącem życia dziecka. Mimo że obecnie stosowanie pieluszek tetrowych, uważanych za główną przyczynę tego schorzenia, odchodzi powoli do lamusa, dzieci nadal chorują na pieluszkowe zapalenie skóry.
Choroba objawia się zmianami rumieniowymi, nadżerkowymi lub złuszczaniem się naskórka w obrębie miejsca pocierania skóry przez pieluszkę. Predysponują do niej antybiotykoterapia, nieprawidłowe dopasowanie pieluszki do skóry dziecka, a także schorzenia układu moczowego i toczące się procesy zapalne. Podobnie rzecz ma się w przypadku nietolerancji pokarmowych, które także zazwyczaj odkrywane są w dzieciństwie przy okazji pierwszego w życiu kontaktu z danym składnikiem żywieniowym.
Dziecko, które w wieku niemowlęcym chorowało na pieluszkowe zapalenie skóry lub miało zdiagnozowaną alergię pokarmową, ma o wiele większą szansę niż jego rówieśnicy na rozwój atopowego zapalenia skóry obecnie lub w przyszłości. Bardzo często jest ono bowiem pierwszą w życiu dziecka manifestacją atopii.
Przewlekłe choroby alergiczne
Przykładem schorzenia, które współistnieje z atopowym zapaleniem skóry jest astma. Mimo iż jej tło może być zarówno alergiczne, jak i niealergiczne, u osób z atopią częściej obserwuje się przypadki zachorowania na astmę lub alergiczną nadwrażliwość oskrzeli.
Podobnie rzecz ma się w przypadku schorzeń związanych z sezonowym występowaniem alergenów – katarem siennym czy alergicznym zapaleniem spojówek. Uaktywniają się one w momencie kontaktu z alergenem, który znajduje się w powietrzu i wydzielany jest przez rośliny w okresie ich pylenia (najczęściej wiosną lub wczesnym latem).
Choroby polegające na miejscowej reakcji z nadwrażliwości również towarzyszą osobom ze skłonnościami do atopii. Bardzo popularna jest alergia na nikiel (materiał często dodawany do metalowych elementów odzieży – pasków, guzików czy sztucznej biżuterii) oraz na naturalną wełnę.
Immunologia w atopowym zapaleniu skóry
Zjawiska immunologiczne odgrywają główną rolę w przebiegu atopowego zapalenia skóry. Nieprawidłowe reakcje odpornościowe leżą u podstaw patologii funkcji i budowy naskórka, co jest bezpośrednią przyczyną objawów klinicznych schorzenia. Jaki wpływ na leczenie atopowego zapalenia skóry ma terapia modyfikująca reakcje odpornościowe?
Immunosupresja: hamowanie odporności
Udział zbyt intensywnej reakcji odpornościowej w atopowym zapaleniu skóry jest bezsprzeczny. Nieprawidłowo pobudzone komórki, zmuszone do błędnego reagowania na struktury organizmu są jednym z elementów przyczyniających się do powstawania objawów choroby. Dlatego właśnie do leczenia atopowego zapalenia skórystosowane są leki hamujące odporność, takie jak na przykład cyklosporyna (która stosowana jest także w leczeniu nowotworów oraz ma dodatkowo działanie przeciwzapalne) lub takrolimus (stosowany miejscowo w obrębie zmian skórnych – jego działanie oprócz immunosupresji również obejmuje hamowanie rozwoju stanu zapalnego w miejscu jego powstawania).
Do leczenia immunosupresyjnego bardzo dobrze nadają się także sterydy. W atopowym zapaleniu skóry o łagodnym przebiegu najchętniej stosowane są te o działaniu miejscowym (w postaci kremów i maści). Mają one znacznie mniej działań niepożądanych niż w przypadku ogólnoustrojowego (doustnego lub dożylnego) podania.
Dlaczego odczulanie nie działa w atopowym zapaleniu skóry?
Immunoterapia (czyli popularne odczulanie) polega na uczeniu organizmu prawidłowych reakcji odpornościowych na skutek podawania miejscowo szczepionek z alergenem, na który pacjent jest uczulony. Komórki odpornościowe zaczynają przez to traktować alergen jako coś „naturalnego” i uczą się, w jaki sposób go nie atakować. Odczulanie jest procesem długotrwałym i żmudnym. Wymaga od pacjenta regularnych wizyt w szpitalu lub przychodni i przeciętnie trwa około 6 miesięcy (w zależności od reakcji organizmu pacjenta).
Odczulanie w atopowym zapaleniu skóry nie zdaje niestety egzaminu. Pierwszym powodem, dla którego ma miejsce owa sytuacja jest fakt, że bardzo ciężko jest zidentyfikować czynnik uczulający w atopowym zapaleniu skóry (o ile jakiś konkretny istnieje) za pomocą testów skórnych. Skóra objęta procesem zapalnym może reagować nieprawidłowo na podane alergeny i dawać wyniki fałszywie dodatnie (częściej) lub fałszywie ujemne.
Ponadto sama immunoterapia polega na podskórnym podawaniu małych dawek alergenu. Sam sposób jego podawania jest dla skóry czynnikiem drażniącym, co może wywołać dodatkową, nieprzyjemną i niebezpieczną reakcję zapalną u pacjenta chorego na atopowe zapalenie skóry.
Skóra w atopowym zapaleniu skóry
Nasza skóra oprócz widocznej na zewnątrz powłoki, pokryta jest szeregiem substancji, mających zapewnić jej ochronę przed niekorzystnymi wpływami środowiska zewnętrznego. W atopowym zapaleniu skóry na skutek procesów zapalnych ta bariera jest mocno zaburzona, w wyniku czego dochodzi do nieprawidłowych reakcji i uciążliwych objawów. Sprawdź, jak czuje się skóra w atopowym zapaleniu skóry.
Naskórek: pierwsza linia obrony
Naskórek jest to bardzo cienka warstwa skóry, znajdująca się w najbardziej zewnętrznej jej części. To właśnie on złuszcza się w momencie, kiedy robimy sobie peeling lub „schodzi nam skóra” po intensywnych kąpielach słonecznych. Naskórek sam w sobie stanowi dość silne zabezpieczenie przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi. Aby ta ochrona była silniejsza, istnieją także inne zabezpieczenia w postaci cienkiej warstwy lipidowej (tłuszczowej) na powierzchni skóry, która chroni przed utratą wody i bakteriami.
Funkcja naskórka w atopowym zapaleniu skóry jest zaburzona. Naskórek nie reaguje prawidłowo, zbyt intensywnie się złuszcza, pozbawiony jest dodatkowej ochronnej warstwy lipidowej, a co za tym idzie – nie może tak intensywnie i skutecznie chronić skóry przed niekorzystnymi wpływami środowiska zewnętrznego, jak ma to miejsce w naskórku osoby zdrowej.
Niebezpieczna autoagresja
Zjawisko to polega na fakcie, iż nasze ciało wytwarza przeciwciała, czyli jednostki identyfikujące nasze własne komórki i całe zbudowane z nich struktury jako coś obcego, co należy jak najszybciej unicestwić, gdyż w przeciwnym razie – może stanowić zagrożenie. W atopowym zapaleniu skóry wytwarzane zostają komórki odpornościowe, które niszczą nasz własny naskórek. Dochodzi do reakcji zapalnej, która w teorii ma być obroną przeciwko istniejącemu zagrożeniu. W istocie – pozbawia naszą skórę niezbędnej tarczy przed niebezpieczeństwami, co daje nieprzyjemne objawy w postaci świądu, zaczerwienienia i uczucia suchości, typowego dla atopowego zapalenia skóry.
Jak zatem ochronić skórę pozbawioną naturalnej ochrony?
Podstawową sprawą jest terapia, która w atopowym zapaleniu skóry polega na przyjmowaniu leków kontrolujących występowanie zaostrzeń schorzenia oraz właściwa pielęgnacja, polegająca przede wszystkim na zapewnieniu skórze odpowiedniego nawilżenia. Bez tych zabiegów skóra będzie pozbawiona nie tylko zdrowego wyglądu i elastyczności, ale także będzie bardziej skłonna do zakażeń na skutek codziennego kontaktu z groźnymi patogenami w postaci bakterii, wirusów i grzybów, które przez to będą miały ułatwioną drogę do zainfekowania skóry i wyrządzenia całej serii szkodliwych reakcji.
Pielęgnacja skóry w atopowym zapaleniu skóry
Dolegliwości takie jak suchość skóry, jej świąd, zaczerwienie, powstawanie drobnych ranek oraz w konsekwencji skłonność do infekcji to objawy stale towarzyszące osobom cierpiącym na atopowe zapalenie skóry. Oprócz odpowiedniego leczenia, skóra atopowa wymaga stosownej i bardzo troskliwej pielęgnacji. Jakie są na to metody?
Odpowiednie kąpiele
W toku pielęgnacji wymagającej skóry musimy zacząć od podstaw, czyli kąpieli. Osoby cierpiące na atopowe zapalenie skóry powinny bezwzględnie przestrzegać zasady codziennych kąpieli i używać do tego celu odpowiednich preparatów. Kąpiele nie powinny trwać za długo (optymalny czas to kilkanaście minut), a temperatura wody nie powinna być ani za wysoka, ani za zimna.
Najlepsze do pielęgnacji skóry atopowej są środki myjące o lekko kwaśnym pH, zawierające substancje nawilżające – tak zwane emolienty. Wspomagają one budowę i funkcje naskórka, polegające na ciągłym odnawianiu się i ochronie przesuszonej skóry.
Pielęgnacja po kąpieli
Osoby chorujące na atopowe zapalenie skóry po kąpieli powinny bezwzględnie użyć preparatu przedłużającego nawilżenie skóry. Najlepszy do tego celu będzie balsam nawilżający, maść apteczna przygotowana na zamówienie lub krem o odpowiedniej konsystencji, również na bazie emolientów.
Skóra u osób z atopowym zapaleniem skóry ma potencjał do bardzo szybkiej utraty uzyskanego nawilżenia, dlatego musi być regularnie nawilżana przy pomocy różnego rodzaju preparatów. Najlepiej nadają się do tego celu preparaty specjalistyczne. Większość kosmetyków dostępnych w drogeriach jest przystosowana do potrzeb skóry zdrowej. Preparaty dla skóry atopowej najlepiej nabywać w aptekach. W przeciwnym razie skóra będzie tracić swoją elastyczność, swędzieć i piec, co nie tylko jest nieprzyjemne, ale także groźne, bo stanowi zwiększone ryzyko zakażeń bakteryjnych i grzybiczych ze strony patogenów, z którymi mamy kontakt na co dzień.
Unikaj nowości!
Skóra atopowa ma to do siebie, że bardzo łatwo ulega podrażnieniom i ma zwiększoną skłonność do alergii i innych niepożądanych reakcji, które może wywołać kontakt z substancją, z którą chory do tej pory nigdy się nie stykał.
Dlatego bardzo ważnym jest, by osoby chorujące na atopowe zapalenie skóry unikały nowości kosmetycznych i testowania na sobie różnorakich preparatów, o których składzie nic nie wiedzą. Mogą one bowiem być przyczyną nie tylko podrażnienia, ale także groźnych powikłań, które mogą nie tylko nieestetycznie wyglądać, ale także być przyczyną zaostrzenia istniejących dolegliwości skórnych lub wystąpienia objawów, których chory do tej pory nigdy u siebie nie zaobserwował.
Atopowe zapalenie skóry a egzema – różnice i podobieństwa
Terminy „zapalenie skóry” i „egzema” często używane są zamiennie. Egzema jest formą zapalenia skóry, ale w jej przebiegu rzadko dochodzi do rozwoju pełnych objawów zapalenia. Różnicujące jest także tło reakcji organizmu – w egzemie jest ono wybitnie alergiczne, w zapaleniu skóry – częściej bakteryjne. Jakie są więc wspólne i odmienne cechy zapalenia skóry i egzemy?
Co dzieli zapalenie skóry i egzemę?
Główną różnicą pomiędzy tymi dwoma stanami klinicznymi jest przyczyna reakcji zapalnej obu schorzeń. Wegzemie mamy do czynienia z odpowiedzią alergiczną na kontakt z substancją uczulającą. Często ciężko jest określić, który alergen wywołuje taką reakcję ze względu na niespecyficzną odpowiedź organizmu i błędne wyniki testów alergicznych.
Kolejną różnicującą cechą w przebiegu egzemy i zapalenia skóry jest świąd. W zapaleniu skóry pojawia się on rzadko i nie jest swoisty dla reakcji zapalnej. W egzemie natomiast świąd jest objawem dominującym i znacznie utrudniającym życie pacjentom i pogarszającym rokowanie choroby. Rozdrapywanie zmian skórnych nie wpływa pozytywnie na ich gojenie. Wręcz przeciwnie – sprawia, że powstałe rany mogą ulec zakażeniu chorobotwórczymi bakteriami.
Reakcja zapalna to łańcuch zdarzeń związany najczęściej z podwyższeniem temperatury ciała. W egzemie bardzo rzadko dochodzi do gorączki. Może pojawiać się ona przy okazji wysiewu nowych zmian (tak zwanego ataku choroby), choć objaw ten nie jest częsty ani charakterystyczny. W przypadku zapalenia skóry mamy do czynienia z żywą bolesnością chorobowo zmienionych miejsc. W egzemie dominującym odczuciem jest świąd, ból pojawia się dopiero w momencie przerwania ciągłości skóry i wytworzenia się otwartej rany, która daje objawy bólowe.
A co łączy zapalenie skóry i egzemę?
Jedną z niewielu cech łączących egzemę i zapalenie skóry jest rodzaj stosowanego leczenia. Celem jest zahamowanie reakcji zapalnej, przez co podaje się leki, które taki właśnie efekt wywołują. Najbardziej popularnymi lekami przeciwzapalnymi są sterydy, podawane w egzemie zarówno w formie doustnej (ogólnej), jak i miejscowej (zależnie od lokalizacji zmian chorobowych). Przy prowadzeniu danej terapii należy pamiętać, by maści sterydowych nie stosować na okolice skóry twarzy lub na te rejony ciała, gdzie skóra jest bardzo cienka i łatwo może ulec uszkodzeniu przez sterydoterapię.