Anemia – objawy i skutki

Anemia oznacza zaburzenia związane z czerwonymi ciałami krwi. Anemicy posiadają niższą od normy zawartość hemoglobiny i erytrocytów we krwi. Wartość hemoglobiny poniżej 12,5 g% dla kobiet oraz 14 g% u mężczyzn oznacza niedokrwistość (są to wartości orientacyjne). Anemia, zwana jest potocznie niedokrwistością i to określenie najlepiej oddaje jej istotę. Oznacza bowiem, że w naszym organizmie jest zbyt mało hemoglobiny, niewiele czerwonych krwinek (erytrocytów) oraz zbyt niska wartość tzw. wskaźnika hematokrytowego krwi. Jakie są przyczyny takiego stanu rzeczy?

Przyczyny Anemii

Anemia wiąże się ze znacznym obniżeniem ilości tlenu transportowanego przez krew. Najczęstszą jej przyczyną jest niedobór żelaza (głównego składnika hemoglobiny) we krwi. Inne przyczyny niedokrwistości to także zbyt mała ilość białek, witaminy B6, B12 i C i kwasu foliowego.

Nie jest łatwo zdiagnozować anemię – jej objawy są podobne jak objawy przemęczenia czy przepracowania (permanentne zmęczenie i osłabienie, blada skóra, łamliwe włosy, blade spojówki). Dlatego jeśli odczuwamy takie objawy, warto przeprowadzić badania na zawartość erytrocytów i hemoglobiny we krwi

Na anemię najczęściej cierpią kobiety – anemia wynika ze zbytniej utraty krwi podczas miesiączki. Niedobór żelaza i witaminy B12 także może być przyczyną anemii.

Ważne – anemia sama w sobie to tylko objaw innych chorób i dolegliwości, a nie choroba sama w sobie. Anemii nie wyleczymy samą suplementacją – w przypadku anemii wynikającej z miesiączek potrzeba jest pomoc ginekologa, a leczenie niedoborów żelaza także powinno odbywać się z użyciem leków przypisanych przez lekarza.

Co powoduje anemię?

Stałe dostarczanie tlenu do narządów i tkanek organizmu jest niezbędne dla ich prawidłowego funkcjonowania. Aby nasz organizm funkcjonował prawidłowo, krwinki czerwone muszą być odnawiane, a średni czas ich życia we krwi wynosi 120 dni. Tymczasem w stanie anemii do komórek dociera coraz mniej tlenu, co jest rezultatem zmniejszenia ilości krwinek czerwonych we krwi lub niedoboru w tych krwinkach białka zwanego hemoglobiną.

Anemia występuje, gdy pewne czynniki zakłócają powstawanie krwinek czerwonych, bądź też przyspieszają ich rozpad lub w wyniku utraty dużej ilości krwi. Znanych jest około 400 rodzajów anemii. Powodem ich występowania jest zmniejszenie ilości hemoglobiny lub jej zaburzenia jako nośnika tlenu.

Główne przyczyny anemii:

• przewlekle krwawienia wewnętrzne spowodowane przez owrzodzenia żołądka;
• hemoroidy, nowotwory przewodu pokarmowego;
• niedobory żelaza – niewystarczająca ilość dostarczana w diecie, często u kobiet w ciąży lub w trakcie karmienia piersią;
• anemia megaloblastyczna – tj. znaczny rozrost krwinek czerwonych spowodowany niedoborem kwasu foliowego lub witaminy B12;
• anemia hemolityczna – polegająca na niszczeniu krwinek czerwonych na skutek infekcji;
• anemia sierpowata – wskutek zniekształcenia krwinek czerwonych. Zdeformowane krwinki mają kształt sierpowaty i zawierają mniej hemoglobiny. Ich zniekształcenie utrudnia, a czasem uniemożliwia wnikanie do cienkich naczyń włosowatych. Czasem dochodzi też do zaczopowania kapilar (naczyń włosowatych), co może stanowić zagrożenie dla życia pacjenta;

Anemia leczona jest w zależności od jej rodzaju i tego, co ją wywołuje. Leczenie może polegać na przyjmowaniu żelaza (w tabletkach lub innych preparatach). Tabletki z żelazem najlepiej przyjmować pomiędzy posiłkami i popijać sokiem pomarańczowym. Czasem wystarczy jedynie zmiana diety i wprowadzenie do codziennego menu produktów bogatych w żelazo. W ciężkich przypadkach wskazane jest leczenie chirurgiczne.

Objawy anemii

Chroniczne zmęczenie, osłabienie i kiepski nastrój to znak, że z twoim organizmem nie dzieje się najlepiej. W dodatku marzysz wyłącznie o urlopie i długiej, regenerującej drzemce. Jeśli znużenie utrzymuje się tygodniami, popołudniowe dosypianie nie przynosi efektów, izolujesz się od ludzi, nie masz ochoty na rozrywkę, a twoja waga dziwnie zaczęła się wahać, może to być sygnał, że sprawa jest dużo poważniejsza.

Do podstawowych objawów anemii należą:

• bladość spojówek;
• bladość skóry;
• paznokcie w kształcie łyżeczek z powodu braku żelaza;
• bladość warg;
• bladość paznokci;
• bladość dziąseł;
• łamliwe włosy;
• przyspieszone oddychanie.

Rozpoznanie niedokrwistości

Anemię diagnozuje lekarz pierwszego kontaktu po zapoznaniu się z wynikami ogólnego badania krwi i kontroli stężenia żelaza w surowicy (niedobór tego pierwiastka to najczęstsza przyczyna choroby). W przypadku kobiet anemia jest najczęściej spowodowana zbyt obfitymi miesiączkami, dlatego w takich sytuacjach niezbędna jest również konsultacja ginekologiczna. Jeśli widzisz u siebie ww. objawy, koniecznie wybierz się lekarza po skierowanie na badanie krwi. Po wykonaniu morfologii możesz samodzielnie porównać swoje wyniki z normami:

Normy u kobiet:

hemoglobina – 13,8 g/dl
erytrocyty – 4,4 mln/mm³
hematokryt – 37–47 proc.

Normy u mężczyzn:

hemoglobina – 15,5 g/dl
erytrocyty – 5,15 mln/mm³
hematokryt – 40–54 proc.

Jeśli poziom erytrocytów wynosi poniżej 3,5 mln/mm3, a hemoglobiny mniej niż 10 g/dl – możesz już mieć objawy anemii.

Pomocne w leczeniu

Najskuteczniejsze w leczeniu anemii jest odpowiednio zbilansowana dieta, która uzupełni braki żelaza z w organizmie. Nie tylko zdrowe jedzeniem ale przede wszystkim bogate w brakujący składnik.

Do szczególnie wartościowych produktów w tym okresie zaliczają się:

• zupa z soczewicy;
• szpinak;
• żółtka jaj;
• suszone śliwki;
• brokuły;
• rzepa i pełne ziarno (z łuskami).

 

Rodzaje Anemii

Niedokrwistość megaloblastyczna

Przyczyną niedokrwistości megaloblastycznej jest niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego. Składniki te są odpowiedzialne za prawidłową syntezę DNA w naszym organizmie, są zatem niezbędne podczas procesu produkcji komórek. Oprócz objawów ogólnych, które występują przy każdym typie, w tym wypadku choremu towarzyszy także utrata apetytu.

• Patogeneza anemii megaloblastycznej

Anemia megaloblastyczna powstaje wskutek nieprawidłowego tworzenia ludzkiego „nośnika danych”, czyli DNA. Witaminy bowiem wchodzą w skład przede wszystkim enzymów, które katalizują reakcję budowania kodu genetycznego – gdy ich nie ma, pojawiają się liczne błędy, determinujące potem uszkodzone komórki. Najpoważniejszym efektem jest błędne dojrzewanie elementów morfotycznych krwi, za co odpowiedzialny jest niedobór witamin: B12 oraz kwasu foliowego. Niedobór wyżej wymienionych witamin występuje bardzo często u osób na diecie wegetariańskiej, bowiem produkty roślinne nie są w stanie zapewnić odpowiedniej dla człowieka ilości tych składników. Poza tym, objawy anemii megaloblastycznej możemy zauważyć u osób, u których w przeszłości miała miejsce resekcja dużej powierzchni żołądka. W tym narządzie bowiem wytwarzany jest czynnik chemiczny, który umożliwia wchłanianie się witaminy B12 w jelitach – brak tzw. czynnika Castle’a jest przyczyną niedoboru witaminy. Niedobór kwasu foliowego pojawia się w większości przypadków u ludzi stosujących leczenie immunosupresyjne, bowiem leki te wykazują działanie zgoła odmienne niż kwas foliowy.

Objawy anemii megaloblastycznej rzecz jasna zmieniają się w czasie, mogą również przypominać całkiem pospolite choroby. Właśnie dlatego anemia w początkowej fazie jest dość trudna do zdiagnozowania. Przede wszystkim pojawia się zmęczenie wynikające ze słabości mięśni, mogą też wystąpić objawy ze strony układu nerwowego, takie jak drętwienia i mrowienia kończyn. Skutkiem ciągłych nudności jest spadek apetytu, co wyraża się nadmierną utratą masy ciała.

• Leczenie niedokrwistości megaloblastycznej
  

Leczenie anemii rozpoczyna się od trafnej diagnozy, która opiera się z kolei na rutynowych badaniach krwi. Terapia polega na uzupełnieniu niedoborów witamin w organizmie, czego dokonać można poprzez podawanie środków farmakologicznych i ustalenie zbilansowanej, bogatej w odpowiednie składniki diety.

Niedokrwistość hemolityczna

Niedokrwistość hemolityczna dotyczy zabijania czerwonych krwinek. Często jest spowodowana nieprawidłowym przetoczeniem krwi, sztucznych zastawek serca oraz zakażeń bakteryjnych. Jej objawy to nagłe zażółcenie powłok skórnych i białkówek, podwyższona temperatura, ciemne zabarwienie moczu i ból w okolicy krzyżowo-lędźwiowej.

Niedokrwistość pokrwotoczna

Przyczyną tej anemii jest nagła utrata znacznej ilości krwi, np. spowodowana krwotokiem lub obfitymi miesiączkami u kobiet. Uzupełnienie niedoboru krwi będzie możliwe tylko przy prawidłowo funkcjonującym szpiku.

Niedokrwistość sierpowata

Niedokrwistość może pojawiać się nie tylko w przebiegu nieprawidłowego żywienia. O wiele groźniejsza jest z całą pewnością jej wrodzona postać, czyli anemia sierpowata. Jest to choroba powszechnie znana wszystkim głównie ze szkoły, bowiem sposób jej dziedziczeni jest tematem przewodnim wielu zadań z biologii.

• Przyczyny niedokrwistości sierpowatej

Niedokrwistość sierpowata jest spowodowana mutacją w genie kodującym łańcuch beta hemoglobiny – czerwonego barwnika transportującego tlen w organizmie. W wyniku tej mutacji zmianie ulega tylko jeden aminokwas, jednak skutki takiej małej podmiany są o wiele bardziej poważne. Hemoglobina powstała wskutek mutacji ma zmienione właściwości, przez co nie może efektywnie wiązać tlenu. Obrazem histologicznym tej choroby jest kształt erytrocytów przypominający sierp, bądź bumerang.

Nieprawidłowa struktura prowadzi do niedotlenienia organizmu na kilku drogach. Przede wszystkim, zmienione białko nie potrafi wiązać dużych ilości tlenu. Poza tym, zmieniony kształt erytrocytów powoduje zaburzenia naczyniowe i częste zatory w małych naczyniach krwionośnych, co może wywoływać martwicę na niektórych obszarach. Objawy anemii spowodowane są ponadto szybszą śmiercią erytrocytów, które nie są aż tak żywotne jak ich zdrowe odpowiedniki, przez co ilość krążących we krwi przenośników jest znacznie mniejsza. Anemia zaczyna generować objawy już w pierwszych miesiącach życia – pojawia się opuchlizna dłoni i stóp, poza tym dziecko odczuwa silny ból brzucha.

Niedokrwistość w późniejszym etapie powoduje osłabienie całego organizmu wskutek niedotlenienia. Mała ilość krwi w naczyniach podskórnych powoduje także bladość. Bardzo często dochodzi także do zakażeń pneumokokami, co jest bezpośrednim zagrożeniem życia, zwłaszcza kiedy ma miejsce anemia w ciąży. Obrzęki stóp i dłoni występujące u małych dzieci przekształcać się mogą w bolesne zapalenia stawów, których powikłaniem są poważne zwyrodnienia.

• Terapia

Leczenie anemii polega głównie na zwalczaniu objawów, bowiem nie można leczyć przyczyny tej choroby, czyli mutacji genetycznej. Stosuje się duże ilości leków przeciwbólowych, które niwelują objawy anemii powstałe w wyniku niedokrwienia narządów. Poza tym, zastosowanie znajduje również przetaczanie krwi, a także przeszczep szpiku kostnego. Profilaktycznie podaje się również antybiotyki, co zapobiega licznym zakażeniom bakteryjnym.

Typy anemii

Anemia pojawia się, gdy organizm nie wytwarza odpowiedniej ilości czerwonych krwinek. Jedną z częściej diagnozowanych jest niedokrwistość wynikająca z niedoboru żelaza. Poznaj wszystkie rodzaje anemii i ich przyczyny.

W zależności od przyczyn niedokrwistości, anemia ma kilka typów. Jest to niedokrwistość wynikająca z niedoboru żelaza, z braku witamin (B12, kwas foliowy), anemia w przebiegu przewlekłych chorób oraz anemia hemolityczna. Anemia najczęściej jest skutkiem zbyt obfitych miesiączek i krwawienia z przewodu pokarmowego (utrata żelaza), nieprawidłowej diety oraz chorób, w wyniku których organizm utracił witaminę B12 i kwas foliowy.

Ogólny podział niedokrwistości wygląda następująco: niedokrwistość z niedostatecznego tworzenia erytrocytów wywołana niedoborem żelaza i witaminy B12 i/lub kwasu foliowego, niedokrwistość aplastyczna (wady szpiku), niedokrwistość związana z zaburzonym procesem tworzenia krwinek czerwonych oraz niedokrwistość z nadmiernej utraty erytrocytów, czyli niedokrwistość hemolityczna i niedokrwistość pokrwotoczna.

Niedokrwistość wynikająca z niedoboru żelaza

Niedokrwistość z niedoboru żelaza występuje najczęściej. Żelazo, które wchodzi w skład hemoglobiny, ściśle wiąże się z anemią. Jej przyczyny tkwią zazwyczaj w nieprawidłowym dostarczaniu tego pierwiastka (np. odchudzanie), w zaburzeniach wchłaniania i przyswajania witamin (choroby układu pokarmowego) zwiększonym zapotrzebowaniem (np. podczas ciąży, dojrzewania) a także są związane z utratą żelaza (krwawienie, poronienie).

Charakterystyczne objawy dla tego typu to:

• sucha, pękająca skóra;
• pękające kąciki ust;
• łamliwe, wypadające włosy;
• kruche paznokcie;
• zaczerwieniony język.

Niedokrwistość aplastyczna

Kolejnym typem anemii jest niedokrwistość tak zwana plastyczna, która polega na zaburzeniach czynności szpiku kostnego, który jest głównym miejscem produkcji elementów morfotycznych krwi w organizmie. Jest to niezwykle rzadka choroba, bowiem w Europie częstość występowania tej anemii to około 2-3/1000000, przy czym w Azji można zauważyć nieznaczny wzrost zachorowań.

Ten typ anemii jest związany jest z chorobami szpiku kostnego. Jej objawy dotyczą krwawienia z dziąseł, jamy ustnej, błon śluzowych. Oprócz tego podczas choroby może występować podwyższona temperatura, dreszcze i częstsze infekcje.

Źródła choroby i objawy

W naszych warunkach anemia aplastyczna spowodowana jest przede wszystkim zażywaniem niektórych leków, mogących wywoływać toksyczne działanie. Postać wtórna choroby jest powodowana przez nadmierną ekspozycję na promieniowanie jonizujące, np. w przypadku leczenia chorób nowotworowych poprzez radioterapię. Poza tym, anemia aplastyczna pojawia się przy zatruciach wieloma substancjami chemicznymi, np. benzenem, rozpuszczalnikami organicznymi, ale również substancjami nawożącymi glebę oraz środkami owadobójczymi.

Pewna grupa leków stanowi dość duże źródło ryzyka wystąpienia tej choroby. Są to niezwykle popularne środki, stosowane w leczeniu wielu chorób, np. Pyralgina, Metotreksat, cyklofosfamid, antracykliny, jak również penicylamina. Z tego powodu należy koniecznie zachować ostrożność w stosowaniu tych leków, a każdy niepokojący objaw w przypadku terapii powinien być koniecznie zgłoszony do lekarza specjalisty.

Wśród innych czynników ryzyka pojawiają się przede wszystkim zakażenia popularnymi wirusami, wywołujące na przykład zapalenie wątroby, a także wirusy powodujące ospę wietrzną i półpaśca. Anemia aplastyczna pojawia się także w ciąży, a także w przebiegu licznych chorób należących do grupy kolagenoz. Objawy tej choroby są ściśle uzależnione przede wszystkim od stopnia rozwoju skazy krwotocznej, odporności organizmu, a także prawidłowej czynności układu odpowiedzialnego za rozwój czerwonych krwinek. Objawy anemii można więc podzielić na trzy zasadnicze grupy, pojawiające się w następujących postaciach choroby: nieciężkiej, ciężkiej oraz bardzo ciężkiej.

Leczenie niedokrwistości aplastycznej

Niedokrwistość aplastyczna może być leczona w sposób farmakologiczny, np. poprzez podawanie leków immunosupresyjnych, cyklofosfamidu i androgenów, ale również postępowaniem chirurgicznym, które obejmuje przeszczep szpiku kostnego. Terapia uzupełniająca obejmuje podawanie antybiotyków zapobiegających zakażeniom grzybiczym i bakteryjnym.

Anemia, a odżywianie

Źródła żelaza dla anemika

Organizm dorosłego człowieka gromadzi od 3 do 5 gramów żelaza, z czego 3/4 znajduje się we krwi, w postaci hemoglobiny oraz w mięśniach w postaci mioglobiny. Żelazo magazynowane jest głównie w wątrobie, szpiku oraz śledzionie, gdzie czeka na wykorzystanie, a około 1 proc. żelaza wchodzi w skład różnych enzymów. Żelazo głównie wydalane jest z organizmu z żółcią i tylko w niewielkich ilościach z moczem. Jeśli chorujemy na anemię, musimy koniecznie uzupełniać jego braki. Jakie produkty pomogą nam w walce z tą chorobą?

Do czego potrzebne jest nam żelazo?

Żelazo jest składnikiem niezbędnym do tworzenia hemoglobiny, mioglobiny i innych białek oraz enzymów. Jest nośnikiem tlenu z płuc do tkanek, usprawnia również pracę mózgu. Żelazo jest niezbędne do wzrostu i rozwoju organizmu. Wchodzi w skład enzymów uaktywniających hormony, bierze udział w tworzeniu czerwonych oraz białych ciałek krwi, poprawia odporność.

Źródła żelaza – produkty bogate w żelazo

Żelazo występuje w dużej ilości w produktach pochodzenia zwierzęcego: podrobach, wątrobie, nerkach, wędzonej szynce, żółtku jaja. Niedobory żelaza można uzupełniać spożywając rośliny strączkowe, suszone grzyby i owoce, drożdże, szpinak, brokuły, rzeżuchę, natkę pietruszki. Niewielkie ilości tego minerału znajdują się także w owocach. W tym wypadku zaleca się jedzenie malin, porzeczek, winogron oraz ryb.

Żelazo jest najłatwiej wchłaniane z produktów pochodzenia zwierzęcego, zaś wchłanianie go z produktów roślinnych ułatwia witamina C. Trzeba pamiętać, że herbata, kawa, kakao i czerwone wino hamują ten proces.

Niedobór żelaza i jego nadmiar

Na niedobory żelaza głównie narażone są dzieci, osoby stosujące diety odchudzające, osoby starsze lub osoby uprawiające sporty wytrzymałościowe. Uzupełnienie mikroelementu, jakim jest żelazo, bywa ważne dla kobiet będących w czasie miesiączkowania, w okresie menopauzy i po ciąży. Głównym objawem niedoborów żelaza jest anemia. Zbyt niska ilość żelaza w okresie płodowym i niemowlęcym, może spowodować niedorozwój dziecka.

Kumulacja tego pierwiastka nie nastąpi na skutek niewłaściwej diety. Może ona mieć miejsce np. przy podawaniu go domięśniowo lub dożylnie, a także na skutek marskości wątroby lub hemolizy. Nadmiar żelaza odkłada się w wątrobie, trzustce, śledzionie, sercu i na powierzchni stawów, co może skutkować uszkodzeniem wątroby, zaburzeniem pracy serca, bólami stawowe lub cukrzycą.

Anemia a choroby przewodu pokarmowego

Anemia jest często związana z różnymi chorobami przewodu pokarmowego. W jaki sposób schorzenia przewodu pokarmowego mogą wpływać na brak czerwonych krwinek w naszym organizmie?

Przyczyny niedoboru żelaza i powstawania anemii

Przyczyny anemii w chorobach przewodu pokarmowego mogą być różne. Przypomnijmy, że niedokrwistość może być spowodowana utratą krwi, nieprawidłowym wytwarzaniem erytrocytów oraz skróconym czasem ich życia. Najczęściej jednak występującym rodzajem, który stanowi niemal 80 proc. przypadków, jest ten wynikający z niedoboru żelaza.

Mówi się, że na anemię chorują głównie kobiety (szczególnie te, które mają obfite miesiączki), kobiety w ciąży i matki karmiące piersią. Najczęściej u tych ostatnich pojawia się niedobór żelaza, który jest związany ze zwiększonym zapotrzebowaniem na ten pierwiastek. Coraz częściej na anemię są narażone również osoby, które stosują niewłaściwą dietę oraz te po 50. roku życia z problemami układu pokarmowego (owrzodzenia żołądka i dwunastnicy).

Wrzody żołądka

Uszkodzenie śluzówki żołądka najczęściej rozpoznaje się u osób ze zdiagnozowaną chorobą wrzodową lub pacjentów długotrwale przyjmujących niesterydowe leki przeciwzapalne (uszkodzenie śluzówki żołądka). W przypadku tych chorób utrata krwi jest tak mała, że nie musi być zauważona przez samego pacjenta. Ma to jednak wpływ na ogólny wynik morfologii. Inną dolegliwością występującą u osób z niedoborem żelaza jest zanikowe zapalenie błony śluzowej. Przy niedoborze witaminy B12 często pojawiają się  też zaburzenia z poprawnym działaniem układu nerwowego.

Stosując jakiekolwiek leki na stałe (przeciwbólowe, przeciwzapalne itp.) warto regularnie badać swoją krew. Aby chronić żołądek można także przyjmować leki osłonowe dostępne w aptece, bez recepty. Pamiętaj, że jeśli zaobserwujesz w swoim stolcu choćby śladowe ilości krwi, jak najszybciej wybierz się do lekarza.

Choroby nowotworowe

Regularne badanie krwi jest bardzo ważne u kobiet i mężczyzn powyżej 50. roku życia. W przypadku osób chorych na anemię, pojawienie się krwi w stolcu w większości sytuacji może świadczyć o rozwijaniu się nowotworu w przewodzie pokarmowym.

Choroby zapalne przewodu pokarmowego

U pacjentów zmagających się z przewlekłymi chorobami przewodu pokarmowego (choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, przewlekły nieżyt jelit, przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego i kamica pęcherzyka żółciowego) dość często występuje anemia. Wyżej wymienionym schorzeniom towarzyszą też biegunki, zwykle z dodatkiem krwi. W takiej sytuacji konieczne jest leczenie. Rozpoznanie problemu najlepiej zacząć od wizyty u gastrologa.

Reasumując, pamiętajmy, że czasem anemia bywa pierwszym sygnałem świadczącym o tym, że cierpimy na jedną z poważnych chorób przewodu pokarmowego. Warto skonsultować się z lekarzem, by ją wykluczyć.

Dieta przy anemii 

Podstawową zasadą dieta w anemii  jest stwierdzenie, że powinna ona obfitować w żelazo. Najlepiej przyswajalne jest żelazo zawarte w produktach zwierzęcych takich jak wątroba wieprzowa (17 mg żelaza/100 gram produktu!), mięso wołowa, kurze i indycze. Z kolei przyswajalność żelaza z produktów roślinnych jest na tyle niska, że nie stanowią one alternatywy dla produktów mięsnych.

Osoby zmagające się z anemią powinny również włączyć do swojej diety warzywa i owoce w dużej ilości. Dostarczanie witaminy C do organizmu jest o tyle istotne, że zwiększa ona kilkukrotnie przyswajalność żelaza. Wybrane warzywa i owoce zawierające najwięcej witaminy C to: papryka czerwona, liście pietruszki, czarne porzeczki, kalafior, kapusta, truskawki. Warzywa strączkowe (soja, groch) należy namoczyć przed spożyciem, dzięki czemu pozbędziemy się kwasu fitynowego utrudniającego wchłanianie żelaza z tych produktów.

Przy anemii unikajmy picia nadmiernej ilości herbaty – występujące w niej taniny opóźniają przyswajanie żelaza.

Leczenie Anemii

Choć anemia nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia, nie wolno lekceważyć jej objawów. Nieleczona może spowodować wiele zdrowotnych komplikacji. Oto skuteczne sposoby, dzięki którym szybko pozbędziesz się tej choroby.

Na dobry początek: Dieta i zmiana jadłospisu

Jeśli chcemy wygrać walkę z anemią, w naszym codziennym menu powinny znaleźć się produkty zawierające co najmniej 30 mg żelaza. Najwięcej tzw. żelaza hemowego, czyli pochodzącego z produktów zwierzęcych i bardzo dobrze przyswajanego przez organizm, znajduje się w czerwonym mięsie i wątróbce.

Pomocne rady żywieniowe:

• Odżywiaj się regularnie: jedz 5-6 posiłków dziennie bogatych w warzywa, owoce i witaminy.
• Wybieraj tylko produkty pełnowartościowe, które są bogate w białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy i składniki mineralne. Doskonałym źródłem są zbożowe produkty wytworzone z całych ziaren (np. kasze) lub mąk grubego przemiału (ciemne pieczywo) oraz warzywa, zwłaszcza strączkowe (fasola, groch).
• Unikaj słodyczy, ciast, ciastek, białego pieczywa i cukru – stanowią one jedynie źródło pustych kalorii i nie zwierają żadnych składników odżywczych.
• Spożywaj więcej chudego mięsa, wołowiny, wątroby oraz chudych gatunków wędlin, które są dobrze wchłaniane przez organizm. Zalecane jest ograniczanie dodawania do dań zbyt dużej ilości tłuszczu. Mięso lepiej piec lub gotować, niż smażyć na oleju.
• Do każdego posiłku zjadaj warzywa i owoce o dużej zawartości witaminy C. Pełni ona ważną rolę w lepszym wchłanianiu żelaza (nawet 2 – 3-krotnie). Dzienna przyjmowana porcja witaminy powinna wynosić co najmniej 150 mg. Najbardziej bogate w witaminę C produkty to: papryka czerwona, natka pietruszki, pomidory, brokuły, czarne porzeczki, truskawki, cytrusy, aronia oraz soki owocowe, zwłaszcza pomarańczowy, grejpfrutowy oraz z czarnej porzeczki.
• Ograniczaj picie kawy i herbaty, ponieważ zawierają substancję blokującą przyswajanie żelaza tzw. taniny. Korzystniej jest dodawać do kawy i herbaty śmietankę lub mleko.

Inne pomocne rady

Pamiętaj, jak ważna przy anemii jest aktywność fizyczna. Wysiłek korzystanie wpływa na poprawę ukrwienia w organizmie, pobudzając go do wytwarzania nowych, czerwonych ciałek krwi. Koniecznie zaopatrz się w witaminę B w witaminę C i kwas foliowy. Ponadto jeśli jesteś kobietą obserwuj obfitość miesiączek i skontaktuj się z lekarzem ginekologiem jeżeli zauważysz, ze są zbyt obfite.

Terapia żywieniowa

Jedzenie jest chyba jednym z najprzyjemniejszych sposobów leczenia rozmaitych chorób, a objawy anemii dają się skutecznie niwelować poprzez wprowadzenie do codziennego żywienia kilku nawyków, polegających na spożywaniu odpowiedniej ilości pożywienia obfitującego w odpowiednie składniki.

Pierwszym z nich jest żelazo, które wchodzi w skład czerwonego barwnika przenoszącego tlen. Od jego obecności w ustroju zależy odpowiednia praca serca, reakcje odpornościowe, a także wiele innych procesów. Istnieje wiele produktów obfitujących w ten pierwiastek, jednak powinno się go dostarczać raczej w formie pokarmów zwierzęcych – takie żelazo jest bowiem dużo łatwiej przyswajalne.

Zaleca się dietę bogatą w sery, twarogi, mięso, a także jajka – warto również zwiększyć spożycie owoców i warzyw. Niedokrwistość wymaga również przyjmowania zwiększonych ilości witaminy C, której obecność pozwala na kilkukrotnie lepsze wchłanianie żelaza z pokarmów. Na szczęście obecnie składnik ten jest dostępny w formie tabletek, dlatego nie odnotowuje się obecnie przypadków niedoboru witaminy C.

Bardzo ważne jest również pobieranie z pokarmów odpowiednich ilości witamin z grupy B, bowiem są one czynnie zaangażowane w produkcję erytrocytów, których niepełnowartościowość może powodować niedokrwistość. Warto również zadbać o odpowiedni poziom pierwiastków, które potrzebne są w śladowych ilościach, jednak spełniają ważną funkcję. Są to między innymi cynk, magnez, molibden, miedź oraz kobalt, które również uczestniczą w tworzeniu czerwonych krwinek bądź wchodzą w skład enzymów ułatwiających przyswajanie żelaza.

W przypadku długotrwałego stosowania powyższych zaleceń żywieniowych, objawy anemii ustępują całkowicie bądź częściowo. Jest to jeszcze uzależnione od wielu czynników, takich jak wiek pacjenta oraz osobnicze uwarunkowania. Dieta to jednak dobry i powszechnie stosowany sposób na niedokrwistość.

Powikłania i skutki nieleczonej anemii

Nieleczona niedokrwistość, która rozpoczyna się najczęściej bardzo niewinnie, może poważnie odbić się na naszym zdrowiu. Długo utrzymujący się stan niedoboru hemoglobiny lub erytrocytów niesie ze sobą poważnie konsekwencje dla organizmu.

Możliwe powikłania przy anemii

W medycynie istnieje kilka typów anemii. Każdy rodzaj anemii ma określone objawy, uzależnione od przyczyny, które ją wywołały. Ogólne objawy są jednak wspólne dla wszystkich typów i należą do nich: zmęczenie, duszności, omdlenia i nieregularne bicie serca (palpitacje). Niekiedy mogą także występować bóle i zawroty głowy, szum w uszach i utrata apetytu.

Większość przypadków wynikających z niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego można łatwo wyleczyć, dlatego powikłania są rzadkie. Zdarza się jednak, że w ciężkich przypadkach każdy typ może wywołać powikłania wpływające na serce i płuca, zaburzając ich normalne funkcjonowanie. Niedobór tych witamin może również z upływem czasu spowodować przejściową bezpłodność (brak możliwości zajścia w ciążę). Zaburzenia płodności są zazwyczaj krótkotrwałe i z powodzeniem można się ich pozbyć zażywając odpowiednie suplementywitaminowe.

Niedobór kwasu foliowego może doprowadzić do powstawania różnych chorób sercowo-naczyniowych (nieprawidłowej pracy serca oraz układu krążenia). Badania przeprowadzone przez naukowców potwierdzają, że jego brak może wiązać się z niektórymi nowotworami. Oczywiście nie oznacza to, że anemia bezpośrednio wywołuje raka, lecz jako jeden z elementów może się do tego przyczynić.

Powikłania anemii u kobiet w ciąży

U kobiet w ciąży niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego zwiększa ryzyko wad urodzeniowych u dziecka. Tym samym może doprowadzić do rozszczepu kręgosłupa (poważna wada rozwojowa kręgosłupa, w której dochodzi do niedorozwoju łuków i wyrostków kolczystych kręgów oraz rdzenia kręgowego). Brak kwasu foliowego może przyczynić się też do przedwczesnego porodu.

Anemia i tasiemiec

Niedokrwistość wynikająca z niedoboru witaminy B12 może być przyczyną groźnej choroby pasożytniczej, jaką jest tasiemiec – bruzdogłowiec szeroki. Ten wewnętrzny pasożyt jelita cienkiego, żyjący w ciele człowieka, jest największym spośród wszystkich, a jego długość może sięgać nawet do 15-20 m. Bruzdogłowiec szeroki „zjada” witaminy niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego. Takie przypadki są jednak sporadyczne.

Anemia u dzieci

W początkowym etapie życia anemia stanowi szczególne niebezpieczeństwo. Lekarze ostrzegają, że może niekorzystnie wpłynąć na rozwój psychomotoryczny i upośledzenie zdolności poznawczych u dzieci. Jak temu zapobiec?

Przyczyny i zapobieganie anemii u dzieci

Za pojawienie się niedoboru żelaza u niemowląt i dzieci odpowiedzialna jest przede wszystkim niedostateczna ilość żelaza w pożywieniu. Przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka przed niedokrwistością chroni je karmienie piersią.  Mleko matki zawiera niewiele żelaza (tylko 0,1 mg/100 ml). Mimo to  jest ono dobrze przyswajalne – przyswajalność kształtuje się na poziomie 50 proc., co daje pierwsze miejsce w klasyfikacji przyswajalności wszystkich produktów spożywczych. Dla porównania dodajmy, że mleko pochodzące od krowy zawiera tyle samo żelaza, lecz jego przyswajalność wynosi zaledwie 4 proc.

Niedobór żelaza u niemowlaków

Problem może pojawić się, gdy dziecko rozpocznie 7 miesiąc życia, a rezerwy żelaza, które zmagazynowało będąc w brzuchu mamy, są już wyczerpane. Jest to moment, gdy karmienie piersią nie zaspokaja już zapotrzebowania na ten składnik. W związku z tym  należy urozmaić dietę niemowląt i wprowadzić do menu mięso, warzywa i żółtko jaja. W przypadku sztucznego żywienia niemowląt, warto zapoznać się ze schematem żywienia, by wzbogacić dietę malucha. Jest to bardzo ważne, gdyż stanowi ochronę przed wystąpieniem anemii. Zapotrzebowanie na żelazo w przypadku niemowląt powyżej 6 miesiąca życia oszacowano na 11mg/dzień.

Niedobór żelaza u dzieci starszych

Zarówno jak u niemowlaków, u dzieci starszych sposób żywienia odgrywa ogromną rolę przy leczeniu niedokrwistości i jej zapobieganiu. W diecie dziecka muszą się znajdować produkty spożywcze bogate w wysoką zawartość dobrze przyswajalnego żelaza. Szczególnie istotne jest spożywanie produktów pochodzenia zwierzęcego, ponieważ znajdujące się w nich żelazo wchłania się znacznie lepiej (15-20 proc.) niż żelazo zawarte w produktach roślinnych (1-10 proc). Zapotrzebowanie na żelazo dla dzieci w wieku od 1-3 lat określono na 7 mg/dzień, dla dzieci starszych na 10 mg/dzień.

Nie tylko jadłospis

Pamiętajmy, że dzieci nie zawsze chcą jeść wszystko, co dla nich przygotujemy.  Starajmy się w takich przypadkach „przemycać” niezbędne witaminy, których stanowczo nie chcą przyjmować w pożywieniu. Czasem warto jednak skorzystać z pomocy lekarza pediatry, który w razie potrzeby przepisze żelazo w kropelkach, syropie lub zastrzykach.

Wpływ anemii na przebieg ciąży

W czasie ciąży kobieta potrzebuje zwiększonej ilości składników odżywczych. W tym okresie jej zapotrzebowanie na żelazo wzrasta nawet dwukrotnie, a niedobór tego pierwiastka wywołuje anemię, która negatywnie wpływa na rozwój płodu.

Niedokrwistość u kobiet w ciąży

Anemia jest szczególnie powszechnym zjawiskiem u kobiet w ciąży (dotyka około 40 proc. ciężarnych pań). Jednak w tym przypadku definicja choroby jest inna niż ta, określana w normach laboratoryjnych.

U ciężarnych dochodzi do rozcieńczenia krwi i zwiększenia jej objętości, przez co dochodzi do obniżenia liczby czerwonych krwinek, zawartości hemoglobiny oraz hematokrytu. Z anemią w ciąży spotykamy się, kiedy poziom hematokrytu spada poniżej 30 proc., a hemoglobiny poniżej 10g/dl.

Przyczyny anemii u kobiet w ciąży

Najczęstszą przyczyną anemii u ciężarnych jest należy niedobór żelaza. W czasie ciąży wzrasta zapotrzebowanie na ten pierwiastek, a dodatkowo mogą pojawić się zaburzenia czynności przewodu pokarmowego i zmniejszonego wchłaniania się żelaza. Anemia może pojawić się również w związku z zwiększonym zapotrzebowaniem na witaminę B12 oraz kwas foliowy (niedobór tych składników).

Objawy anemii u kobiet w ciąży

Objawy niedokrwistości w ciąży są bardzo podobne jak w przypadku innych rodzajów anemii. Są to między innymi: bóle głowy, zmęczenie, osłabienie, zawroty głowy, zły stan paznokci (ich łamliwość), wypadanie włosów. W przypadku ciężkiej anemii pojawić się mogą: przyspieszone bicie serca, bóle brzucha, drętwienie kończyn, zaburzenia czucia, widzenia, niedociśnienie.

Anemia matki a płód dziecka

Ciężka anemia może być zagrożeniem dla rozwijającego się płodu. W początkowym stadium ciąży może być przyczyną powstania wad rozwojowych oraz zaburzeń zagnieżdżenia się jaja płodowego, a nawet poronienia. W drugim trymestrze może być przyczyną zaburzenia wzrostu płodu, a w trzecim może doprowadzić do przedwczesnego porodu.

Leczenie anemii u kobiet w ciąży

Leczenie anemii u ciężarnych kobiet zależy od jej przyczyny. Jeżeli przyczyną anemii jest niedobór żelaza, stosuje się doustnie podawane preparaty żelaza. Natomiast jeżeli przyczyną jest szybka utrata krwi (np. w przypadku krwawienia z odklejonego łożyska) to konieczna może okazać się transfuzja krwi. W sytuacji kiedy anemia wynika z niedoboru kwasu foliowego zaleca się uzupełnienie tej witaminy w zwiększonych dawkach. Bardzo istotna jest prawidłowo skomponowana dieta, która dostarczy odpowiednią ilość niezbędnych składników.

Literatura:

Smith RE . “The clinical and economic burden of anemia”. The American Journal of Managed Care. 16 Suppl Issues: PMID 20297873
“What Causes Anemia?”. National Heart Lung and Blood Institute.
AUTOIMMUNE HEMOLYTIC ANEMIA (AIHA) By J.L. Jenkins. The Regional Cancer Center. 2001