Zespół jelita drażliwego to przewlekła choroba jelit, charakteryzująca się dyskomfortem, bólami brzucha oraz zmianą rytmu wypróżnień. Zaburzenia te nie są spowodowane żadnymi zmianami organicznymi, ani biochemicznymi, czyli obecne są objawy, ale w badaniach obrazowych, laboratoryjnych nie można znaleźć „namacalnej” przyczyny tych dolegliwości. Choroba dwukrotnie częściej dotyczy kobiet.
Przyczyny zespołu jelita
Tak na prawdę przyczyna zespołu jelita drażliwego nie jest do końca znana. Czynniki, które odgrywają rolę w patomechanizmie choroby to:
- nadwrażliwość trzewna,
- upośledzenie czynności motorycznej jelit,
- defekt osi mózgowo-jelitowej (nadmierne reagowanie na stres zaburza pracę jelit),
- przebycie bakteryjnego zakażenia przewodu pokarmowego.
Perystaltyka (motoryka) jelit polega na rytmicznym kurczeniu i rozkurczaniu mięśniówki gładkiej jelit, przez co treść pokarmowa przemieszcza się od żołądka do odbytnicy. Proces ten jest niezależny od naszej woli, a w jego kontroli bierze udział układ nerwowy i hormonalny. W zespole jelita drażliwego motoryka jelit jest zaburzona, co objawia się albo biegunką, albo zaparciami.
U chorych z zespołem jelita drażliwego występuje zwiększona wrażliwość jelit na bodźce, głównie mechaniczne. Na przykład pacjenci potrafią mieć silne parcie na stolec, przy niewielkiej ilości zalegających mas kałowych w odbytnicy.
Co drugi chory z zespołem jelita drażliwego ma zaburzenia natury psychologicznej, często są to lęk i depresja. Wpływają one niekorzystnie na przebieg choroby, zwiększają nasilenie bólu, zaburzają motorykę jelit.
Jakie są objawy zespołu jelita wrażliwego?
Zespół jelita wrażliwego ma przebieg przewlekły i nawracający.Ze względu na charakter dominujących objawów wyróżnia się 4 postacie choroby:
- z biegunką,
- z zaparciami,
- mieszaną,
- nieokreśloną.
Objawy pojawiają się zazwyczaj w wieku 20-40 lat. Aby doszło do rozpoznania choroby, muszą one trwać przez co najmniej 3 miesiące.
Ból brzucha może mieć charakter stały lub nawracający, najczęściej dotyczy dolnej części brzucha. Jest silniejszy po posiłku, słabnie po wypróżnieniu. Nie wybudza w nocy. Liczba stolców w ciągu dnia się zwiększa a ich konsystencja jest luźniejsza.
Biegunka poprzedzona jest dość silnym parciem. Najczęściej występuje rano, po posiłkach. Objętość stolca zazwyczaj nie jest zwiększona.
Zaparciom towarzyszy wysiłek przy defekacji, a bezpośrednio po, chory ma uczucie niepełnego wypróżnienia. W zaparciach objętość stolca zazwyczaj jest skąpa.
Wzdęcia zależą od nagromadzonego w jelitach gazu. Czasem zdarza się że jego ilość nie jest większa, niż u ludzi zdrowych.
Z rzadszych objawów występujących w przebiegu zespołu jelita drażliwego należy wymienić: fragmenty śluzu w stolcu, zgagę, wymioty, nudności, bóle głowy, zmęczenie.
Diagnostyka
Jako że podobne objawy mogą występować w wielu poważniejszych, organicznych chorobach np. nowotworach przewodu pokarmowego, lekarz w pierwszej kolejności powinien wykluczyć ich obecność. W zależności od czynników ryzyka i wieku pacjenta, lekarz może zlecić przeprowadzenie badania dodatkowych badań takich jak: kolonoskopia, USG brzucha. Objawy alarmujące, które powinny sugerować zrobienie powyższych badań to: zaburzenia połykania, chudnięcie, krwawienie z przewodu pokarmowego, częste wymioty, gorączka, niedokrwistość.
Pacjenci bez objawów alarmujących wymagają niewielu badań. Lekarz zleca badanie krwi, badanie kału i analizę moczu.
Aby postawić rozpoznanie, ból brzucha powinien występować w ciągu ostatnich trzech miesięcy przez co najmniej trzy dni w miesiącu. Dodatkowo towarzyszyć mu powinny minimum dwie z następujących cech: polepszenie po wypróżnieniu, początek objawów związany ze zmianą liczby wypróżnień w ciągu dnia, początek objawów związany ze zmianą wyglądu kału.
Leczenie zespołu jelita drażliwego
Obejmuje zalecenia dietetyczne, farmakologię oraz leczenie zaburzeń psychologicznych.
Pacjenci powinni spożywać posiłki w regularnych odstępach , powoli. Należy unikać pokarmów nasilających objawy np. tłustych produktów, roślin strączkowych, kawy. Jeśli dominują zaparcia, warto do diety wprowadzić otręby.
Leki stosowane są w celu zmniejszenia intensywności objawów. Najczęściej są to leki rozkurczowe, przeciwbiegunkowe i przeciwzaparciowe. U niektórych pacjentów poprawę przynoszą leki przeciwdepresyjne.
