Pneumokoki

Bakteria o nazwie Streptococcus pneumoniae, czyli popularny pneumokok to drobnoustrój o bardzo zjadliwym charakterze. Swoją działalnością w organizmie może wywołać więcej szkód, niż jakakolwiek inna bakteria. Pneumokok ma bowiem tendencje do osiedlania się w wielu częściach ciała i wywoływania zapaleń wielu jego narządów.

Jakie choroby wywołują pneumokoki:

• Zapalenie płuc
  Sztandarowa choroba wywoływana przez pneumokoki to zapalenie płuc. Była to pierwsza infekcja pneumokokowa, jaką udało się zdiagnozować. Pneumokoki mają duże powinowactwo do tkanki płucnej i dobrze czują się w tkankach dobrze napowietrzonych, z dużym dostępem do tlenu. Pneumokokowe zapalenie płuc charakteryzuje się powstawaniem zmian, zajmujących całe płaty płucne (stąd nazwa – „płatowe zapalenie płuc”).

• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
  Mimo iż tkanka nerwowa nie stanowi ulubionego miejsca bytowania pneumokoków, bakterie te bardzo chętnie osiedlają się w mózgu człowieka. Na pneumokokowe zapalenie mózgu w szczególności narażone są małe dzieci. Choroba ta jest bardzo ciężka do wyleczenia ze względu na bardzo wąską gamę antybiotyków, które potrafią zwalczyć ten typ bakterii i jednocześnie łatwo penetrować tkankę mózgową. Rozwiązaniem w tym przypadku jest pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego oraz wykonanie posiewu wraz z antybiogramem, co znacznie ułatwi wybór odpowiedniego środka terapeutycznego.

• Stany zapalne górnych dróg oddechowych
  Pneumokoki bardzo często osiedlają się w górnych drogach oddechowych człowieka – na początku jedynie w formie kolonizacji (mnożenia się i życia bez wywoływania objawów chorobowych). Jeśli w obecności pneumokoków dojdzie do infekcji wirusowej, takiej jak na przykład grypa czy przeziębienie, pneumokoki z dużą dozą prawdopodobieństwa rozwiną stan zapalny gardła lub zatok.

• Zakażenie krwi
  Stan obecności bakterii we krwi nazywany jest posocznicą (potocznie: sepsą). Pneumokoki bardzo często przechodzą z różnych narządów ciała do krwi, która stanowi dla nich odpowiednią drogę do znacznie dalej położonych narządów ciała – stawów, otrzewnej (błony wyściełającej narządy jamy brzusznej) lub opłucnej. Niezbędne jest w tym czasie wdrożenie leczenia antybiotykami, by nie dopuścić do nadmiernego rozprzestrzeniania się zakażenia po całym ciele, co generuje konieczność prowadzenia długiego leczenia chemioterapeutycznego.

Szczepionki dla dzieci przeciwko pneumokokom

Szczepionka na pneumokoki jest jedną z tych, które znajdują się poza kalendarzem szczepień, co dla rodziców oznacza, że nie mają obowiązku podać jej swojemu dziecku, a jeśli się na to zdecydują, będą musieli liczyć się z dość wysokimi kosztami. Decyzja o szczepieniu jest zatem trudna do podjęcia.

Preparaty przeciwko rotawirusom i pneumokokom zostały wynalezione stosunkowo niedawno, przez co nie wzbudzają one jeszcze zaufania u rodziców, którzy zastanawiają się nad wyborem szczepionki spoza kalendarza dla swoich dzieci. Powstały one w odpowiedzi na stale zmieniające się zapotrzebowanie epidemiologiczne. Jaki jest sens stosowania szczepionek na rotawirusy i pneumokoki?

Groźne dla najmłodszych

Ani rotawirusy, ani pneumokoki nie wywołują chorób śmiertelnych. W obecnych czasach posiadamy leki oraz antybiotyki, będące skuteczną bronią przeciwko wirusom i bakteriom, wywołującym większość chorób zakaźnych, na które każdy z nas jest narażony. Organizm młodego człowieka jest szczególnie wrażliwy na chorobotwórcze patogeny.

Dzieci są idealnym celem ataku drobnoustrojów, wywołujących infekcje i zakażenia. Nie mają one wykształconych nawyków higienicznych, które dla dorosłych są pewnego rodzaju normą. Ich ciała nie przebyły też „treningu immunologicznego”, umożliwiającego im skuteczne radzenie sobie z infekcjami. Przy okazji kontaktu z danym wirusem lub bakterią, dorosły jest w stanie sobie z nimi poradzić, natomiast w przypadku dziecka mamy do czynienia z brakiem odpowiednio wykształconych mechanizmów, chroniących przed zakażeniem.

Z pomocą przychodzą tutaj szczepionki, które w sztuczny sposób pobudzają nasze komórki odpornościowe. W ten sposób dochodzi do „wyuczenia się” odpowiednich reakcji immunologicznych, które będą miały szansę na zadziałanie w przypadku prawdziwego zakażenia w przyszłości.

Ochrona przed powikłaniami

Szczepiąc dziecko najnowszymi preparatami, rodzice mają gwarancję ochrony swoich pociech nie tylko przed samymi chorobami, wywoływanymi przez dane patogeny, ale także przed niebezpiecznymi konsekwencjami zakażenia, które mogą być dużo groźniejsze niż choroby wywoływane przez określone drobnoustroje.

W przypadku pneumokoków może dojść do infekcji narządów wewnętrznych takich jak serce lub opon mózgowo-rdzeniowych, a także do zakażenia krwi przez co dochodzi do szerzenia się groźnego zakażenia na większość organów. W konsekwencji rozwija się wstrząs, a stan ten nazywa się posocznicą (sepsą).

Natomiast w przypadku rotawirusów, istnieje ryzyko wystąpienia niebezpiecznego odwodnienia, które w daleko posuniętym stadium może być stanem zagrażającym życiu. Zapobieganie zakażeniom rotawirusowym i skuteczne ich leczenie jest zatem bardzo ważne u najmłodszych osób.

Główne wątpliwości rodziców odnośnie stosowanej powszechnie ochrony przeciwko pneumokokom?

„Moje dziecko jest za małe na tak dużą dawkę bakterii”.

Jest to główny argument, który przytaczają rodzice odmawiający szczepionek spoza kalendarza szczepień. Ich zdaniem dawka patogenów, zawarta łącznie we wszystkich szczepionkach jest zbyt duża, by mógł sobie z nią poradzić organizm dziecka.

W istocie, układ immunologiczny noworodka jest przystosowany do walki z wszelkimi drobnoustrojami, z jakimi będzie musiał zmierzyć się po opuszczeniu organizmu matki. Natomiast bakterie, ich antygeny lub fragmenty otoczki bakteryjnej, które są składnikami szczepionek opracowane są w ten sposób, by jedynie stymulować odporność dziecka do walki z zagrożeniami, nie powodując zachorowania na określoną chorobę.

„Szczepienie na pneumokoki jest nieobowiązkowe, więc nie ma potrzeby szczepić dziecka.”

Fakt, że szczepionka na pneumokoki nie znajduje się w kalendarzu szczepień spowodowany jest wyłącznie tym, że jest to nowy preparat tego typu i nie powstały jeszcze odpowiednie regulacje prawne, dotyczące jego stosowania w ramach regularnego szczepienia wszystkich dzieci w naszym kraju. Nie oznacza to jednak, że szczepionka ta może być groźna lub może dziecku zaszkodzić. Jest także bardzo drogą szczepionką, co generowałoby ogromne koszty dla mocno „dziurawego” budżetu służby zdrowia w naszym kraju. Jest jednak zalecana przez WHO (Światową Organizację Zdrowia) – międzynarodowy autorytet w kwestii wszelkich wytycznych terapeutycznych.

„Na choroby wywoływane przez pneumokoki nie można umrzeć.”

Zakażenia pneumokokami mogą wywołać bardzo ciężkie zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok i inne – znacznie rzadsze rodzaje infekcji górnych dróg oddechowych i innych części ciała. Schorzenia te są w pełni uleczalne za pomocą antybiotyków. Zaszczepienie dziecka przed pneumokokami uchroni je przede wszystkim przed uciążliwą i obciążającą organizm antybiotykoterapią, a także uniemożliwi wystąpienie wielu niebezpiecznych powikłań, takich jak sepsa czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Fakty i Mity o szczepionkach na pneumokoki

Wokół nowej szczepionki na pneumokoki narosło wiele różnych mitów. Najważniejsze jest, aby z wszystkich informacji, dotyczących profilaktyki zakażeń pneumokokowych, wybrać te, które są prawdziwe i rzeczywiście mają znaczenie w podjęciu decyzji o zaszczepieniu dziecka przeciwko tym groźnym bakteriom. Oto najistotniejszy fakt oraz najpopularniejsze mity, dotyczące szczepionki na penumokoki.

• Szczepionka na pneumokoki nie jest potrzebna, bo nie ma jej w kalendarzu szczepień
  MIT Szczepionka na pneumokoki jest jedną z nowszych szczepionek, dostępnych na rynku farmaceutycznym zaledwie od kilku lat. Polski kalendarz szczepień był tworzony i modyfikowany przez całe dziesięciolecia, co sprawia, że wprowadzenie do niego nowej szczepionki jest procedurą dużo trudniejszą, niż mogłoby się to wydawać. Co kilka lat wprowadzane są zmiany w kalendarzu, co świadczy o zmieniającym się zapotrzebowaniu na metody profilaktyczne i dynamicznej sytuacji epidemiologicznej. Nie jest wykluczone, że niedługo szczepionka na pneumokoki będzie elementem szczepień obowiązkowych w naszym kraju. Na razie nie pozwalają na to głównie względy ekonomiczne, gdyż szczepionka na pneumokoki należy do jednej z najdroższych na rynku farmaceutycznym.

• Dziecko powinno przechorować chorobę, gdyż wtedy jego odporność jest naturalna i trwała
  MIT Odporność poszczepienna jest takiej samej „jakości” co odporność uzyskiwana przez dziecko po przechorowaniu danego schorzenia infekcyjnego. W tym względzie szczepionki mają jedną dużą zaletę – pozwalają na uniknięcie groźnych powikłań, występujących jako konsekwencja zakażenia bakteryjnego. Mimo dostępnych antybiotyków, terapia rozlanego zakażenia pneumokokowego, obejmującego na przykład zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych lub zakażenie krwi jest trudna, wyczerpująca i u niektórych dzieci kończy się niepowodzeniem.

• Szczepienie nie chroni przed wszystkimi zapaleniami płuc
  FAKT Szczepionka na pneumokoki chroni jedynie przed zapaleniami płuc wywołanymi przez bakterię Streptococcus pneumoniae. W przypadku zapaleń płuc u najmłodszych mogą występować także inne czynniki etiologiczne choroby, takie jak bakterie nietypowe (Legionella pneumoniae), wirusy lub grzyby. Znaczna większość zapaleń płuc jest wywoływana przez pneumokoki, a zatem ryzyko zachorowania spada aż o 75 procent.

Zagrożenie pneumokokami w Polsce

Szczepionka na pneumokoki w naszym kraju wciąż pozostaje „ekskluzywnym” towarem, na który pozwolić mogą sobie raczej nieliczni. Głównie jest to spowodowane jej wysoką ceną oraz koniecznością przyjęcia więcej niż tylko jednej dawki. Czy zagrożenie infekcjami wywołanymi przez pneumokoki jest jednak na tyle wysokie, że powinniśmy aplikować tę szczepionkę naszemu dziecku oraz sobie?

• Rys historyczny
  Z pneumokokami zetknięto się po raz pierwszy pod koniec XIX wieku. Wtedy to wyizolowano je z organizmu człowieka, u którego wywołała ona zapalenie płuc. Kolejne badania nad pneumokokami obejmowały ich sposób dzielenia się oraz transformacji, a także nad chorobotwórczością bakterii. Nie jest to zatem nowy patogen, gdyż naukowcy dowiedzieli się o jego istnieniu już ponad 100 lat temu. Natomiast szczepionka przeciwko tej bakterii (jej nazwa łacińska to: Streptococcus pneumoniae) została wynaleziona dopiero na początku XXI wieku – w Polsce dostępna jest od stycznia 2010 roku.

• Pneumokoki dzisiaj
  Zapalenia płuc, których czynnikiem etiologicznym są pneumokoki, należą do najczęstszych chorób dolnych dróg oddechowych u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Ma to związek z częstym ich występowaniem w nabłonku górnych dróg oddechowych (nosa i gardła). Dzieci stosunkowo łatwo zarażają się pneumokokami od swoich rówieśników. Sama obecność bakterii nie jest jednak szkodliwa. Do rozwoju choroby dochodzi w wyniku inwazji groźnych patogenów na podłożu innej infekcji (najczęściej wirusowej – grypy lub przeziębienia). Oprócz zapalenia płuc, pneumokoki mogą być także przyczyną zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia ucha lub zatok przynosowych.

• Czy szczepienie w Polsce jest konieczne?
  Epidemiolodzy zgodnie twierdzą, że pneumokoki to jedne z najpopularniejszych bakterii, występujących w naszym społeczeństwie. Narażone są na nie szczególnie dzieci oraz osoby starsze, których układ odpornościowy nie funkcjonuje zbyt sprawnie. Szczepienie osób z grup ryzyka jest zatem bardzo dobrym rozwiązaniem. Pozwala uniknąć zarówno nieprzyjemnych dolegliwości chorobowych w postaci zapalenia płuc, jak i groźniejszych powikłań choroby – niewydolności oddechowej, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia stawów.