Świnka

Świnka jest jedną z najpopularniejszych chorób, przechodzonych w okresie dojrzewania. Istota schorzenia polega na powstawaniu odczynu zapalnego w obrębie ślinianek przyusznych, za co odpowiedzialny jest wirus świnki. Świnka atakuje najczęściej dzieci w wieku szkolnym, jednak czasami może pojawiać się także u dorosłych, wówczas ma z reguły cięższy przebieg.

Świnka w większości przypadków jest chorobą bezobjawową, co znaczy, że podczas okresu chorowania nie pojawiają się żadne dolegliwości, wskazujące na zakażenie. W takich wypadkach, a jest to około 50 procent wszystkich przypadków, zachorowanie można stwierdzić jedynie na podstawie badań krwi, w której obecne są swoiste przeciwciała. Chorzy rzadko zgłaszają się do lekarza, co może być potem przyczyną powstawania groźnych dla zdrowia powikłań.

Objawy świnki

• Głównym symptomem objawowej postaci świnki jest zapalenie ślinianek przyusznych, co powoduje ich duży obrzęk.
• Czasami może dojść do przerzutów na pozostałe pary ślinianek, co skutkuje bardziej rozległym obrzękiem,utrudniającym oddychanie.
• Dziecko w większości przypadków skarży się również na ból w okolicach uszu, który jest spowodowany obrzękiem ślinianek, a może pojawiać się po jednej lub po obu stronach głowy.
• Obrzęk powoduje również nadmierne rozciągnięcie skóry w miejscach objętych stanem zapalnym, przez co wydaje się ona gładka oraz błyszcząca.
• Ból powoduje również trudności z otwieraniem ust i przełykaniem, przez co można zauważyć także spadek apetytu, a w skrajnych przypadkach nieznaczny spadek masy ciała.
• Oprócz tego, chorobie towarzyszy podwyższona temperatura ciała, a także bóle głowy i mięśni.

Objawy świnki najczęściej ustępują samoistnie, jednak proces zdrowienia rozciąga się na kilka, czasami nawet kilkanaście dni. Gorączka spada zazwyczaj po upływie pierwszych 2 -3 dni od zakażenia, obrzęk ślinianek potrafi utrzymywać się do około 10 dni od zakażenia. Po tym czasie chory może odczuwać jeszcze osłabienie, jednak w większości przypadków po tym czasie dochodzi do całkowitego wyzdrowienia.

Szczepionka na świnkę

Obecnie świnka zostaje skutecznie wypierana przez stosowanie szczepionki ochronnej, która w Polsce aplikowana jest dzieciom w 13 – 14 miesiącu życia, a następnie w wieku 10 lat. Szczepionka przeciwko śwince skojarzona jest w preparacie MMR, razem ze szczepionką przeciwko ospie i różyczce.

Kwestia bezpieczeństwa szczepionek

Obecnie coraz częściej słyszy się niezależne głosy, że takowe połączenie szczepionek może być niebezpieczne dla młodego organizmu. Kwestię tę bada się z roku na rok coraz bardziej poważnie, dochodząc do pierwotnie zdumiewających wniosków. Ryzyko pojawienia się uciążliwych powikłań poszczepiennych jest dość duże, bowiem takowe występują u 10 procent dzieci.

Objawy powikłań poszczepiennych

W pierwszych dniach od przyjęcia szczepionki może pojawić się podwyższona temperatura ciała, która w miarę upływu czasu może przerodzić się w wysoką gorączkę. Poza tym, dziecko skarży się może na złe samopoczucie i zmęczenie, mogą występować również nudności, a także biegunka. Kolejnym objawem powikłań po szczepieniu jest często charakterystyczna wysypka, która staje się widoczna po upływie 5 – 21 dni. U niewielkiej liczby osób występuje również ból stawów, zwłaszcza dłoni. Ma on charakter przejściowy, ustępuje zazwyczaj po upływie kilku dni, jednak u starszych kobiet najczęściej jest on zwiastunem zapalenia stawów.

Kolejnym powikłaniem, które jednak pojawia się już niezmiernie rzadko, jest szok anafilaktyczny – jest to nagły stan zagrożenia życia, wymagający natychmiastowej interwencji lekarskiej. Poza tym, naukowcy od kilku lat prowadzą badania nad wpływem szczepionki na układ nerwowy człowieka. Istnieją bowiem dowody, że składnik szczepionki odpowiedzialny za uodpornienie na świnkę, powoduje również w pewnych przypadkach aseptycznezapalenie opon mózgowych – rzadkiej, ale łagodnej postaci wirusowego zapalenia.

Kwestia pieniędzy

Niestety, takie przypadki pojawiają się coraz częściej, zwłaszcza w biedniejszych krajach. Dzieje się tak dlatego, ponieważ produkcja szczepionki zawierającej niebezpieczny szczep wirusowy, powodujący zapalenie, jest o wiele tańsza, aniżeli produkcja preparatu z innego szczepu wirusa. Poza tym, niebezpieczny szczep cechuje się większą skutecznością, co w ogólnym rozrachunku przemawia na jego korzyść.

Leczenie świnki

Świnka jest chorobą niezwykle trudną do zdiagnozowania. W większości przypadków bowiem mamy do czynienia z bezobjawowym przebiegiem choroby, co uniemożliwia podjęcie natychmiastowego leczenia, które zapobiega powstawaniu powikłań, bardzo często zostawiających znamię na całe życie.

Leczenie świnki jest tylko i wyłącznie objawowe, jak w przypadku każdej choroby wirusowej, kiedy nie znamy skutecznego sposobu leczenia przyczynowego.

• Dzieciom zaleca się przede wszystkim leżenie w łóżku i odpoczynek.
• Ból spowodowany przerostem ślinianek najczęściej zwalcza się poprzez podanie środka przeciwbólowego. Leczenie farmakologiczne dotyczy również zwalczania podwyższonej temperatury ciała, która występuje przez pierwsze 2 -3 dni od zakażenia.
• Bardzo ważna jest także odpowiednia higiena jamy ustnej, co zapobiega przeniesieniu zakażenia wirusowego na inne, wrażliwe narządy.
• Poza tym, warto również odpowiednio ogrzać dziecko, np. poprzez owinięcie szyi ciepłym szalikiem.
• Kolejnym ważnym aspektem postępowania leczniczego w przypadku świnki jest odpowiednia dieta, obfitująca w dużą ilość płynów. Oprócz tego chory powinien spożywać tylko i wyłącznie potrawy, które nie podrażniają błony śluzowej gardła. Należy zrezygnować z produktów trudnych do połykania, gorących i pikantnych, a także ciężkostrawnych i tłustych dań.
• Chory powinien zostać w łóżku do całkowitego wyzdrowienia, bowiem wirus najchętniej rozprzestrzenia się właśnie w trakcie trwania objawów klinicznych.

Leczenie świnki u osób dorosłych nie różni się zbytnio od kuracji, jaką prowadzi się u młodszych pacjentów. W dalszym ciągu nie ma sposobu na skuteczne powstrzymanie przyczyn schorzenia, dlatego prowadzi się wyłącznie leczenie objawowe. Ze względu jednak na częste zakażenia bakteryjne, do których dochodzi u dorosłych pacjentów, do postępowania leczniczego włącza się szeroką gamę antybiotyków.

Unikanie zarażenia

Bardzo często okres zarażania rozpoczyna się jeszcze przed pojawieniem się objawów, dlatego wszystkie osoby mające kontakt z chorym powinny mieć się na baczności. Jednym z najskuteczniejszych działań profilaktycznych przeciwko śwince jest szczepionka ochronna. Zawiera ona osłabione wirusy powodujące chorobę, które wnikając do organizmu, wywołują pożądaną reakcję odpornościową. Skuteczność tej szczepionki jest bardzo wysoka, bowiem wynosi około 97 procent.

Bezpieczeństwo szczepionki

W większości przypadków, szczepionka przeciwko śwince nie powoduje żadnych skutków ubocznych. Istnieją jednak głosy, że nie powinno podawać się jej małym dzieciom, ze względu na późniejsze dolegliwości zdrowotne. Do najczęstszych powikłań w tym wypadku należą: niska gorączka, a także wysypka, często pojawiają się także objawy grypopodobne.

Przebieg świnki

Świnka jest wywoływana przez kontakt z chorobotwórczym wirusem, którym zarazić się można najczęściej drogą kropelkową.

• Pierwsze symptomy, zwiastujące zarażenie, są bardzo nieswoiste, nieco przypominają początkowe stadium przeziębienia, jakich w ciągu życia przechodzimy całą masę. Właśnie dlatego pierwsze objawy choroby są ignorowane przez dorosłych.

• W międzyczasie jednak choroba rozwija się i pojawiają się inne, cięższe objawy, między innymi złe samopoczucie, ból głowy oraz bóle mięśni.

• Stan zapalny rozwija się intensywnie w śliniankach przyusznych, czego skutkiem jest ich widoczne powiększenie.

• Powiększone gruczoły są tkliwe i bolesne. Jeżeli doszło do zainfekowania pozostałych par największych gruczołów ślinowych, to świnka powoduje znaczne trudności w przełykaniu, a nawet w otwieraniu ust.

• U dorosłych bardzo często dochodzi do rozwoju różnych powikłań, z których najpopularniejsze jestzapalenie opon mózgowo – rdzeniowych. Wówczas do spektrum objawów dołącza sztywność karku i nasilają się znacznie dolegliwości bólowe głowy.

• Gorączka wzrasta, dochodząc nierzadko do 40 – 41 stopni, stają się również widoczne objawy neurologiczne.

• U mężczyzn rozwija się często stan zapalny jąder, który w skrajnych przypadkach może być przyczyną całkowitej niepłodności – w większości bowiem dochodzi do zajęcia tylko jednego z jąder.

Powikłania nieleczonej świnki

Wirus świnki atakuje przede wszystkim ślinianki przyuszne, czasami może dojść do rozszerzenia zakażenia o pozostałe pary tych gruczołów. Istnieje jednak niewielki procent przypadków, w których doszło do zainfekowania innych narządów wewnętrznych, czego skutkiem są groźne dla zdrowia powikłania.

Najczęstsze powikłania choroby

Wirus świnki może zaatakować wiele narządów wewnętrznych, między innymi:

• jajniki
• jądra
• gruczoły sutkowe
• układ nerwowy

Zapalenie opon mózgowych

Jednym z najczęściej pojawiających się powikłań w przebiegu świnki jest zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, którego przebieg jest dość zróżnicowany. W większości przypadków jednak zapalenie przebiega dość łagodnie, jak na to schorzenie. Pojawiają się głównie nudności oraz wymioty, często również napadowe bóle głowy.

Zaniechanie leczenia w przypadku tej choroby może prowadzić do powstawania dużo groźniejszych następstw, jak na przykład do uszkodzenia nerwów czaszkowych. Degeneracja nerwu słuchowego prowadzi do pogorszenia zdolności słuchowych, może być także przyczyną trwałej utraty zdolności słuchu.

Zapalenie trzustki

Wirus świnki bardzo często atakuje również inny gruczoł, którym jest trzustka. Zapalenie trzustki jest poważnym czynnikiem ryzyka w przypadku rozwoju cukrzycy, dlatego bardzo ważna jest wczesna diagnoza. W tym pomóc mogą charakterystyczne objawy, do których należą:

• wymioty
• biegunka
• nadpobudliwość
• zmniejszenie ciśnienia krwi

Inne powikłania

Pojawiają się również inne dolegliwości ze strony układu nerwowego – ataksja, a także zapalenie rdzenia.

Kolejnym powikłaniem może być rozwój stanu zapalnego w jądrach i jajnikach, do czego dochodzi zwłaszcza u mężczyzn, którzy nie przechodzili świnki w dzieciństwie, bądź przebyli to zakażenie w okresie dojrzewania. Objawy wskazujące na zapalenie jąder pojawiają się w większości przypadków po upływie kilku dni od zakażenia, a głównym z nich jest obrzęk jąder. Powiększenie tych gruczołów często powoduje również ich zwiększoną bolesność, a stan zapalny może również objąć najądrza. Pojawia się wysoka gorączka oraz uczucie osłabienia. Nieleczone zapalenie jąder prowadzić może do niepłodności!

Jak dochodzi do zakażenia świnką?

Świnka jest w dość dużym stopniu rozpowszechnioną chorobą wirusową, występującą w większości przypadków u dzieci w wieku od 4 do 15 lat. Szczyt zachorowań przypada na sezon jesienno – zimowy, kiedy to odporność organizmu ulega osłabieniu, co spowodowane jest innymi zakażeniami, a także wychłodzeniem.

Epidemiologia

Świnka jest chorobą rozpowszechnioną na świecie, bowiem w każdym kraju niemal pojawia się endemicznie.

• Blisko 70 procent wszystkich przypadków zachorowań dotyczy dzieci w wieku nieprzekraczającym 9 lat.
• Kolejne 20 procent to osoby w wieku od 9 do 15 lat – pozostała część przypadków to osoby dorosłe.
• W naszym kraju epidemie świnki zdarzają się w kilkuletnich cyklach, zazwyczaj 5 – letnich.
• Zapadalność wynosi około 300 na 100000 osób, jednak w czasach epidemii ilość chorujących znacznie zwiększa się.

Źródła zakażenia

Najgroźniejszym źródłem zakażenia wirusem świnki jest chorujący człowiek, zwłaszcza ten, u którego mamy do czynienia z bezobjawowym przebiegiem choroby. Wirus zyskuje zdolność do zarażania nawet na kilka dni przed pojawieniem się pierwszych symptomów i utrzymuje ją przez cały okres występowania objawów klinicznych. Z tego powodu ważna jest izolacja chorych, np. dzieci w przedszkolach.

Sposoby zakażenia

Wirus rozprzestrzenia się głównie drogą kropelkową, jednak zarazić się można także używając sprzętów i przyborów higienicznych osoby chorej, muszą być one jednak zanieczyszczone śliną.

• Wirus wnika do organizmu podobnie jak inne czynniki chorobotwórcze, powodujące przeziębienia, poprzez błonę śluzową górnych dróg oddechowych.
• Po kilku dniach namnaża się, a rozsiew nowych podjednostek wirusowych ma miejsce poprzez układ krwionośny.
• Okres wylęgania wirusa jest dość krótki, przez co objawy choroby pojawiają się dość niespodziewanie.

Naturalna odporność

Przebycie świnki nie daje stuprocentowej pewności, że choroba nie zaatakuje w przyszłości, jednak dzieje się tak w zdecydowanej większości przypadków. Świnka nie pojawia się u niemowląt, ponieważ w pierwszych miesiącach życia posiadają one naturalne przeciwciała, które zostały przekazane wraz z mlekiem matki.

Świnkowe zapalenie jąder

Świnka jest najczęściej chorobą o przebiegu bezobjawowym, dzięki czemu jest trudna do wykrycia. W innych przypadkach, poza gorszym samopoczuciem, nie występują żadne inne, niepokojące symptomy.

Kogo może dotyczyć choroba?

Choroby powinni się wystrzegać przede wszystkim panowie, którzy w okresie dzieciństwa nie przechodzili świnki, lub przechodzili ją w wieku dojrzewania. Nieleczona świnka, nawet jeśli bezobjawowa, prowadzi do powstawania wielu groźnych powikłań, do których należy m.in. zapalenie jąder.

U dorosłych panów zapalenie nie obejmuje najądrzy, przez co choroba nie generuje poważnych skutków w przyszłości. U chłopców w okresie dojrzewania natomiast, stan zapalny nie jest izolowany i dotyczy również najądrzy, czyli struktur, gdzie powstają plemniki. Brak odpowiedniego leczenia prowadzić może do zaburzeń w wytwarzaniu komórek rozrodczych, które w przyszłości skutkują niepłodnością. Stan zapalny obejmuje jednak najczęściej tylko jedno najądrze, co powoduje, że w drugim jądrze zdolność do produkcji plemników nie została utracona.

Objawy

Objawy świnkowego zapalenia jąder pojawiają się w większości przypadków po upływie kliku dni od pojawienia się charakterystycznych symptomów świnki (zwykle od 3 do 6 dni).

• Pojawia się obrzęk jądra, co zwiększa jego bolesność i jest przyczyną dużego dyskomfortu u mężczyzn.
• Poza tym, objawem choroby jest również wysoka gorączka oraz ogólne osłabienie organizmu.
• W niektórych przypadkach choroba prowadzi do zwłóknienia zajętego jądra, co jest wynikiem próby zrekompensowania przerostu poprzez zwiększenie produkcji tkanki łącznej włóknistej.
• Jest ona jednak nieczynna metabolicznie, a przez to niezdolna do produkcji plemników.
• U około 15 procent pacjentów choroba przedłuża się i przechodzi w przewlekłe zapalenie, co znacznie pogarsza rokowania dotyczące niepłodności.

Profilaktyka i leczenie

Coraz większa liczba panów otwarcie boi się bezpłodności, co przekłada się na przykuwanie większej uwagi do działań profilaktycznych przeciwko śwince. Jeśli jednak dojdzie do zakażenia, leczenie opiera się przede wszystkim na podawaniu steroidowych leków przeciwzapalnych. Należy jednak pamiętać, że zapalenie jąder nie musi prowadzić do utraty zdolności produkcji plemników w dorosłości – często stan taki utrzymuje się tylko przez kilka miesięcy od momentu zachorowania.

Zapalenie węzłów chłonnych w wyniku przebytej świnki

Zakażenie wirusem świnki prowadzi do rozwoju uciążliwych objawów, zwłaszcza w okresie dziecięcym. U osób dorosłych natomiast, świnka może być przyczyną wtórnych zakażeń bakteryjnych, które powodują stany zapalne w innych narządach, między innymi w węzłach chłonnych.

Stan zapalny węzłów chłonnych

Świnka u dorosłych zawsze była obarczona wysokim ryzykiem powikłań, jednak zapalenie węzłów chłonnych pojawia się również u młodszych pacjentów. W tym przypadku pierwotnym czynnikiem patologicznym jest wirus świnki, wtórnym natomiast bakterie należące do grupy gronkowców oraz paciorkowców. W większości przypadków schorzenie to nie ma postaci uogólnionej, to znaczy, że powiększeniu ulegają tylko węzły chłonne w określonym miejscu, najczęściej są to struktury umiejscowione w obrębie szyi.

Przebieg choroby

• Przebieg zapalenia jest bardzo zróżnicowany – w niektórych przypadkach zmiany mogą nie być widoczne, jednak powodują silne dolegliwości bólowe w tych miejscach.

• Innym razem natomiast, zapalenie węzłów chłonnych prowadzi do znacznego ich powiększenia, co jest widoczne wyraźnie gołym okiem.

• Węzły te można swobodnie wyczuć w badaniu palpacyjnym, mają one luźną strukturę i bez problemu dają się przesuwać pod powłoką.

• Ponadto, w miejscach zakażeń skóra ulega wyraźnemu zaczerwienieniu, jest też lekko napięta i ma połyskująca.

• Niekiedy stan zapalny jest na tyle zaawansowany, że w węzłach chłonnych dochodzi do utworzenia wysięków ropnych, które mogą się samoistnie zmniejszać, wówczas wydzielina wypływa ze struktur poprzez patologicznie powstałe przetoki.

• W przypadku uogólnionych zakażeń powodujących zapalenie węzłów chłonnych, dodatkowe dolegliwości zależą od lokalizacji tych struktur. Dla przykładu, odczyn zapalny węzłów znajdujących się w okolicach płuc powoduje nacisk na opłucną, co prowadzi do zaburzeń oddychania.

Leczenie zapalenia węzłów chłonnych

Świnka jest chorobą, którą można leczyć tylko i wyłącznie objawowo, dlatego pierwotnego czynnika zapalnego nie uda się od razu wyeliminować. Stany zapalne węzłów chłonnych leczone są za pomocą antybiotyków, które jednak mogą nie eliminować problemu – leczenie zapalenia węzłów chłonnych jest bowiem niezwykle uciążliwe i długotrwałe.

Obawiasz się, że maluch ma świnkę? Koniecznie udaj się do lekarza!

Kiedy zauważymy u dziecka pierwsze niepokojące objawy świnki, powinniśmy natychmiast udać się do lekarza. Sami przecież doskonale wiemy, jak dużo chorób wieku dziecięcego ma łagodne, nie zwiastujące niebezpieczeństwa początki. Wyczulenie opiekunów ma duże znaczenie dla postępującej świnki, co przekłada się na jakość życia dziecka w okresie choroby.

Niezbędna wizyta u lekarza

Doświadczony lekarz z całą pewnością szybko rozpozna świnkę jako właściwą przyczynę objawów u dziecka. Diagnostyka tej choroby opiera się przede wszystkim na wnikliwej obserwacji. Istnieją specjalne wytyczne, na podstawie których lekarz orzeka o wystąpieniu tego schorzenia, a należy do nich przede wszystkim pojawienie się obrzęku ślinianek (najczęściej przyusznych), które może występować po jednej lub obu stronach twarzy. Poza tym, opuchlizna musi utrzymywać się przez kilka dni i nie może dawać żadnych innych, widocznych gołym okiem objawów.

Badania laboratoryjne

W przypadku, w którym badanie obserwacyjne nie jest miarodajne i zachodzą pewne wątpliwości co do rzetelnej diagnozy choroby, lekarz może wspomóc się również badaniami laboratoryjnymi. Są to nieszkodliwe dla pacjenta badania, które jednoznacznie orzekają o pojawieniu się u dziecka świnki. Wykonywane są tak zwaną metodą ELISA i mają na celu oznaczenie specyficznych przeciwciał klasy IgM, których pojawienie się w surowicy świadczy o zakażeniu. Takowe przeciwciała są obecne już około 11 dni po pierwotnym kontakcie z wirusem, a więc w czasie, w którym nie dochodzi jeszcze do rozwoju charakterystycznych objawów.

Większość badań diagnostycznych wykonuje się przeważnie już po wystąpieniu widocznych symptomów co, ze względu na precyzyjne oznaczenie obecności przeciwciał IgM, jest niezwykle korzystne. W niektórych przypadkach odnotowuje się natomiast fałszywe wyniki badania, ukazującego sam fakt obecności tych białek we krwi, dlatego coraz powszechniej oznacza się wzrost ich liczebności, co determinuje powtórzenie badania po upływie pewnego czasu.

Nowoczesne metody wykrywania świnki

W niektórych placówkach medycznych stosuje się najnowocześniejsze metody diagnozowania świnki, opierające się na badaniach molekularnych. W tym celu stosuje się jedną z najbardziej wydajnych technik replikowania materiału genetycznego – reakcję polimerazy łańcuchowej (PCR). Zaletą tej metody jest fakt, że do wykrycia choroby wystarczy ślina lub mocz pacjenta.