Endokrynolog

Endokrynologia to nauka medycyny, która dotyczy zaburzeń hormonalnych czyli tzw. schorzeń układu dokrewnego, a w tym zaburzeń w działaniu gruczołów dokrewnych. Gruczołami dokrewnymi są:

• tarczyca,
• przytarczyce,
• przysadka mózgowa,
• nadnercza,
• trzustka,
• jądra,
• jajniki,
• łożysko (u kobiet w ciąży).

Głównym zadaniem gruczołów dokrewnych (nazywanych również gruczołami endokrynnymi lub wydzielania wewnętrznego) jest produkowanie hormonów oraz kontrolowanie ich wydzielania. Hormony, które są wydzielane przez te gruczoły, wraz z krwią dostają się do wszystkich tkanek i narządów organizmu. Jakiekolwiek zaburzenia w funkcjonowaniu gruczołów endokrynnych wywołują różne dolegliwości. Chory gruczoł dokrewny może produkować zbyt niską lub zbyt wysoką ilość hormonu, co jest szkodliwe dla ludzkiego organizmu, może doprowadzić do zaburzenia gospodarki hormonalnej organizmu i  powstawania zmian patologicznych jak guzki czy nawet nowotwory. Zadaniem endokrynologa jest nie tylko znalezienie przyczyny tych zmian chorobowych, ale również zaplanowanie odpowiedniego leczenia (farmakologicznego lub chirurgicznego). Oczywiście podjęcie konkretnego sposobu leczenia poprzedzone jest szczegółowymi badaniami, które potwierdzą diagnozę. Zadaniem endokrynologa jest zaplanowanie i przeprowadzenie takiego leczenia, aby uregulować u pacjenta gospodarkę hormonalną.

Endokrynologia zajmuje się chorobami gruczołów dokrewnych:

• Choroby tarczycy, a w tym:
• nadczynność tarczycy,
• niedoczynność tarczycy,
• wole tarczycy,
• guzy tarczycy,
• zapalenia tarczycy (choroba Basedowa, Gravesa, choroba Hashimoto).
• Choroby przytarczyc, a w tym:
• nadczynność przytarczyc (również osteoporoza),
• niedoczynność przytarczyc.
• Choroby przysadki mózgowej, a w tym:
• nadczynność przysadki mózgowej,
• niedoczynność przysadki mózgowej,
• guzy przysadki mózgowej,
• akromegalia,
• moczówka prosta,
• choroba Cushinga.
• Choroby nadnerczy, a w tym:
• nadczynność nadnerczy,
• niedoczynność nadnerczy,
• guzy nadnerczy,
• choroba Addisona,
• zespół Cushinga,
• zespół Conna (inaczej hiperaldosteronizm pierwotny),
• Choroby trzustki, a w tym:
• guzy trzustki,
• Choroby gonad, a w tym:
• zespół policystycznych jajników,
• zaburzenia miesiączkowania,
• zaburzenia płodności.
• Zespoły androgenne, a w tym:
• problemy z nadmiernym owłosieniem ciała,
• łysienie,
• trądzik.

Wizyta u endokrynologa jest bardzo zbliżona do wizyt u innych specjalistów. Przede wszystkim endokrynolog powinien na wstępie przeprowadzić poszerzony wywiad medyczny z pacjentem i i w pierwszej kolejności wykonać badania diagnostyczne, które można zrobić od ręki jak np. USG lub pobranie próbki materiału do badań histopatologicznych (biopsja). Pozostałe badania, w tym badania krwi, mogą zostać zlecone do wykonania już na pierwszej wizycie, a wyniki zostaną omówione na kolejnym spotkaniu. Wszystkie te kroki umożliwią lekarzowi zdiagnozowanie problemu i zaplanowanie odpowiedniego sposobu leczenia.

Pierwsza wizyta u endokrynologa jest głownie wywiadem medycznym, ale już wtedy lekarz może wykonać lub zlecić wykonanie konkretnych badań. Jeśli kiedykolwiek wcześniej mieliśmy już problemy natury endokrynologicznej (lub pokrewne) warto zabrać ze sobą historię choroby, jak również wyniki badań. Jeśli chcemy „przyspieszyć” odrobinę diagnozę warto przed pierwszą wizytą wykonać badanie na poziom hormonów: głównie TSH, ale również FSH czy FT4, FT3. Należy jednak pamiętać, że badania te wykonywane bez skierowania są odpłatne i nie należą do najtańszych.

Problemy z tarczycą są głównym powodem, dla którego pacjenci zgłaszają się do endokrynologa. Badanie tego gruczołu może obejmować kilka kwestii:

• badania krwi, np. na poziom hormonów TSH (tyreotropina), FT4 (tyroksyna), FT3 (trójjodotyronina).
• badanie USG samego gruczołu tarczycy, które pozwala na dokładne obejrzenie budowy oraz wielkości tarczycy, echogenności jej miąższu, sprawdzenie czy w gruczole występują płyny, a także USG umożliwia dostrzeżenie wszelkich zmian tkj. guzki, cysty czy zwapnienia. To badanie pozwala na zdiagnozowanie wielu nieprawidłowości jak powiększone wole tarczycy, niejednorodny lub hypoechogeniczny miąższ, stan zapalny tarczycy, zmiany ogniskowe (w tym również guzki tarczycy).
• pobranie biopsji ze zmiany i wykonanie badania histopatologicznego tego fragmentu.

Istnieje grupa wskazań, która może świadczyć o konieczności skorzystania z wizyty endokrynologicznej. Do najważniejszych objawów, które mogą świadczyć o zaburzeniu w funkcjonowaniu gruczołów dokrewnych, należą:

• podejrzenie nieprawidłowego działania jednego z gruczołów dokrewnych,
• nagły spadek lub wzrost masy ciała,
• łysienie lub odwrotnie nadmierne owłosienie czyli hirsutyzm (u kobiet),
• obniżenie tonu głosu (u kobiet – hiperandrogenizm inaczej maskulinizacja na skutek podwyższonego stężenia męskich hormonów płciowych),
• nieregularny cykl miesiączkowy,
• nagle pojawiający się trądzik i inne zmiany skórne,
• utrzymujący się stan podenerwowania, niepokoju,
• niewielki wzrost, zaburzenie proporcji ciała, przedwczesne dojrzewanie u dzieci (w porównaniu z rówieśnikami),
• powiększone piersi u płci męskiej, poszerzenie otoczki gruczołu piersiowego (tzw. ginekomastia),
• problemy ze snem,
• apatia, nadmierna senność,
• nadmierne uczucie zimna,
• drżenie rąk,
• przewlekłe zmęczenie, wyczerpanie organizmu,
• nadmierna potliwość,
• zmniejszony lub zwiększony popęd seksualny,
• andropauza u mężczyzn,
• niepłodność u mężczyzn,
• uderzenia gorąca (nawet podczas okresu menopauzy),
• wytrzeszcz, zaburzenia widzenia, ból oraz pieczenie gałek ocznych, osłabienie, pobudliwość, przyspieszone tętno oraz spadek wagi ciała mogą świadczyć o nadczynności tarczycy,
• sucha skóra, osłabienie, złe samopoczucie, a nawet stany depresyjne oraz wzrost masy ciała mogą świadczyć o niedoczynności tarczycy.

Powyżej zostały wymienione główne powody, dla których warto skorzystać z porady endokrynologa, ale lista ta jest otwarta. Profilaktycznie na wizytę do endokrynologa powinny się zapisać osoby, w których rodzinie występowały przypadki chorób endokrynologicznych. Jeśli nie mamy pewności, a nawet podejrzeń, że nasze dolegliwości związane mogą być z zaburzeniami funkcjonowania gruczołów dokrewnych, wtedy warto udać się do lekarza pierwszego kontaktu (rodzinnym), który podpowie nam, który ze specjalistów może nam pomóc. Warto wiedzieć, że schorzenia związane z działaniem układu dokrewnego mogą prowadzić do rozwoju poważnych chorób, a nawet doprowadzić do bezpłodności, dlatego nie należy ich lekceważyć.

Czynniki, które mogą zaburzyć funkcjonowanie gruczołów dokrewnych

Istnieje grupa czynników, które mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie układu dokrewnego, a w efekcie prowadzić do powstawania groźnych schorzeń dla organizmu. Do tzw. czynników zwiększonego ryzyka należą m.in.:

• Geny – niekiedy pojawiające się problemy z działaniem gruczołów dokrewnych są uwarunkowane genetycznie, z taką sytuacją powinny się liczyć przede wszystkim osoby, u których w rodzinie występowały przypadki chorób endokrynologicznych. Takim osobom zaleca się profilaktyczną konsultację endokrynologiczną i uważne obserwowanie swojego organizmu.
• Czynniki środowiskowe.
• Starzenie się – starzejący się organizm jest coraz bardziej narażony na osteoporozę, która właśnie związana jest z nieprawidłowym funkcjonowaniem przytarczyc,
• Stres – zwłaszcza silny stres związany np. z poważną chorobą lub też stres przewlekły może zaburzyć funkcjonowanie gruczołów dokrewnych.
• Niektóre związki chemiczne tzw. endokrynnie czynne, które mają wpływ na cały system hormonalny organizmu czyli fito estrogeny, ksenoestrogeny. Związki te mogą nawet doprowadzić do rozwoju nowotworów, problemów z płodnością, dojrzewaniem płciowym, do nadwagi lub zmian zachowania.

Każda osoba, która chce skorzystać z wizyty endokrynologicznej w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia potrzebuje skierowanie wystawione przez lekarza rodzinnego lub też uzyskane w poradni lub szpitalu od innego specjalisty. Oczywiście istnieje możliwość wizyty odpłatnej u endokrynologa, ale jest to koszt ok. 100-200 zł (ceny zróżnicowane są w zależności od wielu czynników).