Probiotyk to żywe drobnoustroje, bakterie lub kultury drożdży, które produkują bakterie (pałeczki) kwasu mlekowego. Innymi słowy probiotyk to żywy organizm, który jest pożyteczny dla osoby, która go przyjmuje. Ich głównym zadaniem jest zachowywanie odpowiedniej flory fizjologicznej, naturalnej równowagi organizmu i korzystne działanie na przewód pokarmowy. Bakterie pro biotyczne mają zdolność do dostawania się do jelita grubego, a do tego zalegają w nim, a nawet się rozmnażają. Działanie probiotyków w skrócie można opisać jako substancji, które produkują kwasy organiczne utrudniające przetrwanie „złym bakteriom” w organizmie.
Układ pokarmowy człowieka złożony jest z tzw. „dobrych” i „złych” bakterii, a w niekorzystnych warunkach jak stres, choroby, podróże, równowaga tych bakterii zostaje zaburzona. Właśnie wtedy potrzebne są probiotyki, które „bronią” organizm przed działaniem niekorzystnych bakterii poprzez produkcję tych „dobrych” bakterii. Stosowanie probiotyków zalecane jest również podczas kuracji antybiotykowych. Antybiotyk, będący przeciwieństwem probiotyku, zabija również te korzystne mikroelementy.
Probiotyk a prebiotyk – różnica
Działanie probiotyku będzie zmaksymalizowane jeśli równocześnie będziemy przyjmować prebiotyk. Prebiotyki, czyli tzw. pożywienie dla probiotyków, zawarte są w roślinach tkj. pomidory, cykoria, por, cebula, czosnek, szparagi, banany, orzechy ziemne. Dzięki prebiotykom organizm, a dokładniej przewód pokarmowy, lepiej wchłania wapń i magnez. Prebiotyki dostarczają błonnik, który wpływa na wzrost bakterii. Prebiotyki, tak jak probiotyki, muszą spełniać kilka warunków, żeby ich działanie było skuteczne:
- Muszą być odporne na działanie kwasu żołądkowego, a także enzymów występujących w układzie pokarmowym,
- Można je strawić i rozłożyć,
- Muszą pobudzać wzrost lub aktywizować tylko te korzystne bakterie.
Pochodzenie
Bakterie fermentujące mleko i ich korzystny wpływ na ludzki organizm były obiektem zainteresowania już w czasach starożytnych. Najbardziej znanymi badaczami byli Pasteur i Jaubert. W 1907 r. rosyjski znawca mikrobiologii – Ilja Miecznikow, potwierdził, że jogurty i kefiry mają dobroczynny wpływ na zdrowie. Wynika to z zawartości bakterii fermentacji mlekowej. Bakterie te jeśli skoncentrowane są w jelicie mogą wpływać pozytywnie nie tylko na zdrowie człowieka, ale również na długość jego życia. Sama nazwa probiotyk została wymyślona przez Lilly oraz Stiwella, którzy w 1965 r. określili za pomocą tego słowa substancję zapewniającą równowagę mikroflory jelitowej. Słowo probiotyk pochodzi z języka greckiego czyli pro bios co oznacza dla życia.
Inny uczony – Fuller – stworzył nawet listę warunków, które musi spełniać dana substancja, aby można ją było nazwać probiotykiem, m.in. substancja musi być pochodzenia od człowieka, musi być odporna na niskie pH żołądka, enzymów i kwasów żółciowych w dwunastnicy. Substancja ta musi przeżywać w środowisku jelita grubego, a dodatkowo być aktywna metabolicznie, musi korzystnie działać na ludzki organizm, być trwała, nawet jeśli będzie przechowywana w niekorzystnym środowisku.
Działanie probiotyków
Dobroczynne działanie probiotyków jest możliwe dzięki temu, że substancje te hamują wzrost niekorzystnych bakterii znajdujących się w jelicie, a nawet je likwidują całkowicie. Dzieje się tak za sprawą produkowanych przez probiotyki substancji bakteriostatycznych, a także bakteriobójczych. Probiotyki produkują kwas mlekowy, który prowadzi do obniżenia odczynu pH w jelitach, a dzięki temu zabijane są wszelkie mikroorganizmy chorobotwórcze.
Właściwości
Probiotyki to żywe organizmy o bardzo szerokim i dobroczynnym działaniu na zdrowie człowieka. Do ich najważniejszych właściwości należą:
- Poprawa funkcjonowania układu pokarmowego
Probiotyki ułatwiają trawienie, zwiększają wchłanianie witamin i minerałów. Probiotyki wytwarzają kwasy organiczne, nadtlenek wodoru, bakteriocyny, które powodują zahamowanie rozwoju patogenów. Dodatkowo pH zostaje obniżone i tworzy się dodatkowa ochrona przewodu pokarmowego.
- Poprawa funkcjonowania układu odpornościowego
Probiotyki chronią mikroflorę jelitową, zwłaszcza podczas kuracji antybiotykowych, zwiększają odporność na zakażenia. Utrzymują odpowiedni skład mikroflory w jelitach, dbają o utrzymanie prawidłowego poziomu odporności błon śluzowych, a tym samym wpływają na odporność całego organizmu.
- Synteza substancji odżywczych
Probiotyki są zdolne do łączenia witamin z grupy B, K i kwasu foliowego
- Łagodzenie objawów braku tolerancji laktozy
Probiotyki łagodzą objawy nietolerancji cukru mlecznego poprzez wytwarzanie enzymu, który rozkłada laktozę.
- Zapobieganie alergiom
- Działanie przeciwnowotworowe
Probiotyki mogą odgrywać ważną rolę w walce z rakiem jelita grubego. Dowody nadal są zbierane.
- Obniżenie poziomu cholesterolu
Probiotyki rozkładają kwas taurocholowy i glikocholowy, tym samym ograniczając wchłanianie tłuszczu przez przewód pokarmowy, prowadzi to do obniżenia się poziomu cholesterolu we krwi.
- Zapobieganie powstawania atopowego zapalenia skóry u niemowlaków
Probiotyki łagodzą objawy chorób skórnych np. trądzik, egzemy.
- Łagodzenie objawów astmy
- Przeciwdziałanie biegunkom infekcyjnym i biegunkom po kuracji antybiotykowej
- Zapobieganie nawrotom infekcji grzybiczych i bakteryjnych pochwy.
Kiedy należy przyjmować probiotyki
W zdrowym organizmie ilość bakterii korzystnych i niekorzystnych powinna być w równowadze. Niestety nie tylko ciężkie choroby powodują, że ta równowaga zostaje zachwiana. W kilku sytuacjach warto przyjmować probiotyki, które doprowadzają do wzrostu korzystnych bakterii w organizmie, do tych sytuacji należą:
- Terapia antybiotykowa
- Palenie papierosów
- Złe nawyki żywieniowe: dieta bogata w żywność przetworzoną, fast – foody, spożywanie małej ilości produktów mlecznych lub zmiana nawyków żywieniowych
- Zbyt mała ilość błonnika w dostarczanym pożywieniu
- Spożywanie alkoholu
- Stres, głównie przewlekły
- Stosowanie antykoncepcji
- Biegunki infekcyjne (zaleca się przyjmowanie probiotyków w trakcie i po zakończeniu trwania)
- Zakażenie bakterią Helicobakter pyroli
- Stosowanie leków przeciwnowotworowych tzw. cystostatyków
- Przyjmowanie immunosupresantów
- Spożywanie bakterii jelitowych gnilnych np. poprzez zepsute produkty spożywcze
Ważne!
Aby odbudować mikroflorę bakteryjną po stosowanej terapii antybiotykowej należy przyjmować robotyki przez ok. 6 miesięcy.
Naturalne probiotyki
Naturalne probiotyki, jak sama nazwa wskazuje, powinny być złożone z jak najmniejszej ilości składników. Naturalne probiotyki, czyli substancje dostarczające do organizmu dobre bakterie, mają dobroczynne działanie na układ pokarmowy. Probiotyki regularnie stosowane powinny likwidować wzdęcia, zapobiegać zaparciom, poprawiać trawienie, a także zwiększać odporność organizmu. Do najważniejszych probiotyków naturalnych należą wyroby mleczne tkj. jogurt naturalny, kefir czy maślanka. Wybierajmy te produkty, na których opakowaniu są wymienione kultury bakterii użyte do produkcji. Produkty z zawartością cukru nie mają działania pro biotycznego.
Kolejnym ważnym źródłem zdrowych bakterii jest kapusta kiszona, domowej roboty i niepłukana. Kapusta kiszona zawiera wiele witamin z gruby B i C. Sok z kapusty jest z kolei bombą witaminową, która zwiększa apetyt, ale również poprawia trawienie. Ogórki kiszone, podobnie jak kapusta, jeśli są robione własnoręcznie zawierają wiele cennych witamin: B2, B3, B6, B12, PP, a dodatkowo poprawiają funkcjonowanie układu nerwowego, ułatwiają koncentrację, poprawiają trawienie i pozbywają się toksyn z organizmu. Niekiedy mogą również leczyć stany zapalne, a przynajmniej łagodzić dolegliwości wynikające z choroby wrzodowej żołądka. Kwas chlebowy to kolejny probiotyk, którego działanie jest niezastąpione. Kwas chlebowy znany jest z tego, że świetnie gasi pragnienie, najlepiej jest zrobić go samemu przy użyciu drożdży i bakterii kwasu mlekowego.
Ważne!
Probiotyk musi zawierać min. 10 mln jednostek bakterii bakterii Bifidobacterium lub 100 mln bakterii Lactobacillus w 1 gramie produktu. W przeciwnym wypadku nie jest to probiotyk. Często jeśli mamy do czynienia z probiotykiem jego nazwa jest poprzedzona przedrostkiem Bio -.
Do organizmów probiotycznych należą:
Lactobacillus casei ssp – polecany w przypadku biegunek poantybiotykowych, podczas podróży oraz będących efektem zakażenia Clostridium difficile.
Lactobacillus casei – skraca czas biegunek rota wirusowych pojawiających się u dzieci, łagodzi ich objawy.
Lactobacillus casei DN-114 001 – polecany w walce z ostrymi biegunkami u dzieci, korzystnie wpływa na mechanizmy obronne organizmu
Lactobacillus plantarum – stosowany w przypadku biegunek infekcyjnych, stanów zapalnych przewodu pokarmowego oraz nieswoistych zapaleniach jelit.
Lactobacillus rhamnosus – probiotyk ten podaje się kobietom ciężarnym na miesiąc przed porodem, a później przez pół roku noworodkom. Powoduje on zminimalizowanie ryzyka pojawienia się alergii, w tym atopowego zapalenia skóry, alergii na krowie mleko. Dodatkowo stosuje się go przy biegunkach infekcyjnych, stanach zapalnych przewodu pokarmowego i nieswoistych zapaleniach jelit.
Do drożdży probiotycznych należy:
Saccharomyces boulardii – odpowiada za hamowanie wzrostu patogenów, zmniejsza objawy infekcji, działa immunoprotekcyjnie. Stosowany jest w przypadku biegunek pro antybiotykowych, podróżnych, w biegunkach w wyniku AIDS, a także biegunkach wywołanych Clostridium difficile, Giardia lamblia, Shigella oraz nieswoistych zapaleniach jelit.
Zażywanie probiotyków
Oprócz naturalnych probiotyków pożyteczne bakterie możemy również uzupełniać poprzez przyjmowanie suplementów diety. Najlepiej, aby były to bakterie w postaci kapsułek dojelitowych, które są odporne na działanie kwasów żołądkowych, tak aby po połknięciu nienaruszone mogły się dostać do jelita.
