Witamina C

Witamina C czyli inaczej kwas askorbinowy (acidum ascorbicum) jest związkiem organicznym pochodzenia chemicznego o należy do nienasyconych alkoholi polihydroksylowych. Witamina C jest niezbędnym związkiem potrzebnym do życia każdemu organizmowi, bez tego jego funkcjonowanie nie jest możliwe. Dla ludzi i niektórych zwierząt kwas ten jest dostarczany wraz z pożywieniem. Kwas askorbinowy stosowany jest jako dodatek do pożywienia, ponieważ jest znanym przeciwutleniaczem, który dodatkowo zwalcza wolne rodniki, a tym samym zapobiega procesom starzenia się. Standardowo ma białą barwę o krystalicznej strukturze. Jest ciałem stałym, które świetnie rozpuszcza się w wodzie i daje kwasowy odczyn roztworu. Właściwości witaminy C są wykorzystywane w medycynie oraz w kosmetyce.

Gdzie znajdziemy Witaminę C?

Miejscem występowania witaminy C są rośliny i zwierzęta. W  przypadku niektórych zwierząt np. rzędu ssaków naczelnych (w tym również u ludzi), świnek morskich, nietoperzy, niektórych ryb tkj. pstrąg tęczowy czy karp, kwas ten musi być dostarczany wraz z pożywieniem, ponieważ same go nie wytwarzają. Warto pamiętać, że witamina C jest bardzo wrażliwa, a wysoka temperatura, duże nasłonecznienie czy wystawienie na powietrze obniżają jej właściwości.

Wiele produktów jest bogatym źródłem witaminy C. Jej największą zawartość mają produkty pochodzenia roślinnego m.in.:

• acerola, owoce dzikiej róży, rokitniki, zielone papryczki chili, natka pietruszki, czarna porzeczka, czerwona papryka, dereń, chrzan, berberys, zielony koperek, brukselka, kalafior, kapusta, rzepa, cebula, szpinak, zielony groszek, kalarepa, szparagi, jarmuż, truskawki, pomelo, poziomki, maliny, jeżyny, szczypiorek, szpinak, owoce cytrusowe: pomarańcza, cytryna, grejpfruty, kiwi, melony, ananasy, jabłka, ziemniaki, pomidory, karczochy, ziarna soi.

W przypadku produktów pochodzenia zwierzęcego do największych źródeł witaminy C zalicza się wątrobę wołową oraz wieprzową.

Właściwości

Witamina C ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania organizmów żywych, w tym oczywiście również dla ludzi. Ma wiele właściwości, a do najważniejszych z nich należą:

1. Udział w przemianie tyrozyny

Witamina C bierze czynny udział w syntezie steroidów nadnerczowych.

2. Walka z przeziębieniem, wzrost odporności organizmu

Witamina C minimalizuje ryzyko wystąpienia przeziębienia u osób czynnie uprawiających sport oraz skraca jego czas trwania nawet o blisko 15 % (niezależnie od okoliczności). U osób narażonych na trudniejsze warunki fizyczne (przebywających w niskich temperaturach i uprawiających intensywny wysiłek fizyczny) ryzyko pojawienia się przeziębienia może być zminimalizowane nawet o 50 % przy zażywaniu odpowiedniej dawki tego kwasu (2 g dziennie).

3. Walka z nowotworem

W wyniku przeprowadzonych w 2013 r. badań wykazano, że witamina C zmniejsza ryzyko pojawienia się raka płuc, zwłaszcza u pacjentów zdrowych i należących do grupy wysokiego ryzyka: osób palących papierosy. W następnych latach jednak te wyniki nie zostały potwierdzone. Inne badania wykazały, że przyjmowanie witaminy C może powodować wzrost przeżywalności u pacjentek chorych na raka piersi. Naukowcy dowiedli, że podawanie dużych dawek witaminy C w formie zastrzyków (dzięki temu jest ona szybciej dostarczana do organizmu) może zminimalizować ilość komórek nowotworowych oraz łagodzić skutki uboczne leczenia: chemioterapii i radioterapii. Witamina C wzmacnia układ odpornościowy organizmu, co ma szczególnie ważne znaczenie w przypadku walki z nowotworem. Kwas ten może spowodować spowolnienie tworzenia się przerzutów i zwalczanie patogenów. Dzieje się tak z uwagi na wzmożoną aktywność komórek NK, limfocytów T i B na skutek przyjmowania witaminy C. Witamina C może być stosowana jako suplement diety, ale zdecydowanie żadne z badań nie potwierdza, że jest to ważny lek w przypadku walki z nowotworami. Według amerykańskich badaczy, którzy przeprowadzali badanie na myszach z niedoborem immunologicznym, stosowanie witaminy C w bardzo dużej ilości może prowadzić do obumierania komórek nowotworowych. Terapia dostarczająca duże dawki witaminy C ograniczała rozrost guza od 41 do 53 % w porównaniu z gryzoniami w grupie, w której nie stosowano takiej witaminowej terapii.

4. Wpływ na układ krążenia

W wyniku badań wykazano, że codzienne przyjmowanie witaminy C (powyżej 500 mg) ma pozytywny wpływ na funkcje wyściółki naczyń krwionośnych i limfatycznych tzw. śródbłonka, którego dobre funkcjonowanie zmniejsza ryzyko pojawienia się chorób układu krążenia. Tendencja ta szczególni dostrzegalna była u osób o podwyższonym ryzyku zachorowania. Witamina C zapobiega powstawaniu tzw. „złego” cholesterolu LDL, a tym samym minimalizuje ryzyko pojawienia się miażdżycy. Dodatkowo reguluje ciśnienie tętnicze, zwiększa wchłanianie i przyswajalność żelaza, powoduje wzrost powstawania krwinek czerwonych zapobiegając anemii. Działanie witaminy C ma charakter ogólnie wzmacniający, zwłaszcza na naczynia krwionośnie. Zapobiega tworzeniu się sińców, krwotoków czy powstawaniu samoistnego krwawienia np. z dziąseł. Niektóre badania wykazują, że podwyższony poziom witaminy C we krwi ma korzystny wpływ na układ krążenia. Badania dotyczyły kobiet i mężczyzn w wieku 40-79 lat.

5. Walka z paradontozą

Krwawiące dziąsła czy wypadające zęby to objawy paradontozy. Przyczyną takich objawów jest brak kolagenu w organizmie. Witamina C powoduje dodatkowe wytwarzanie kolagenu. Mięsień sercowy składa się w 40 % z kolagenu, jego brak prowadzi więc do tego, że serce jest słabe i nie funkcjonuje prawidłowo. Tak samo jest w przypadku wątroby, która składa się w 60 % z kolagenu czy oczu (gałka oczna to w 90 % kolagen). Warto witaminę C przyjmować wraz z polifenolami występującymi w zielonej herbacie, miedzią, aminokwasami, lizyną, proliną, a także glukozaminami i siarcanem chondroityny.

6. Dobroczynne działanie na układ kostny i na stawy

Witamina C bierze udział w procesach, w efekcie których powstaje kolagen budujący chrząstki stawowe. Przyjmowanie kwasu wpływa na wzrost elastyczności stawów powodując zmniejszenie narażenia na kontuzje. Dodatkowo witamina C odpowiada za powstawanie osseiny, będącej budulcem kości. Jej niedobór w organizmie prowadzi do odwapnienia kości bądź zbyt niskiej ilości komórek budulcowych kości, a w efekcie do osteoporozy.

7. Działanie przeciwstarzeniowe

Witamina C jest przeciwutleniaczem, który eliminuje działanie wolnych rodników, a tym samym zapobiega uszkadzaniu komórek skóry. Dzięki temu proces starzenia się skóry jest hamowany. Dodatkowo chroni skórę przed działaniem promieni słonecznych, działa przeciwzapalnie i zmniejsza ryzyko oparzeń słonecznych. Jak wyżej wspomniano bierze udział w procesach tworzenia się kolagenu, który oprócz tego, ze jest budulcem chrząstek, dodatkowo ma wpływ na skórę, odpowiada za jej młody wygląd i odpowiednią pigmentację. Witamina C jest składnikiem kosmetyków zalecanych dla osób z cerą mało elastyczną, starzejącą się, z tendencją do zmarszczek i przebarwień, dla osób palących papierosy. Dodaje się ją również do chemicznych peelingów o działaniu  ujędrniającym, stosowanych we wspomaganiu walki z rozstępami.

8. Walka ze szkorbutem

Witamina C jest stosowana w walce z chorobą, na którą cierpią marynarze czyli ze szkorbutem. Objawy tej choroby to głównie bezwład, omdlenia, mdłości, zawroty głowy, ogólne wyczerpanie i osłabienie, bóle stawów i mięśni, zapadnięte oczodoły, bladość cery, a dodatkowo anemia i stany depresyjne. W średniowieczu szkorbut atakował rycerzy, a w czasach nowożytnych właśnie marynarzy. Działo się tak, ponieważ żywność, którą dostarczano na statki, pozbawiona była cennej witaminy C. Śmiertelność tej choroby była bardzo duża. W tamtych czasach milion marynarzy należących do Marynarki Brytyjskiej zmarło właśnie na gnilec. Aby walczyć z objawami choroby dietę marynarzy wzbogacono o owoce cytrusowe oraz kwaszoną kapustę. Badacze z Uniwersytetu w Ontario udowodnili, że witamina C powoduje zatrzymanie się choroby zwanej sepsą, której objawy bardzo przypominają te występujące u chorych na szkorbut.

9. Wzrost przyswajalności żelaza i regeneracji witaminy E
10. Działanie oczyszczające dla organizmu

Witamina C wspomaga usuwanie metali ciężkich z organizmu. Z uwagi na swoją budowę chemiczną powoduje wiązanie się takich pierwiastków jak ołów, rtęć, nikiel, wapń, miedź, magnez, cynk, arsen, kadm. Przyjmowanie zwiększonych dawek witaminy C powoduje, że metale te są usuwane z organizmu. Należy jednak pamiętać, że takie „oczyszczanie” może być ryzykowne dla pracy np. nerek. Wraz ze szkodliwymi pierwiastkami są usuwane te o cennych właściwościach dla organizmu jak: magnez, wapń, miedź czy cynk.

11. Działanie odtruwające

Zwiększone dawki witaminy C podaje się osobom, które zmagają się z zatruciem pokarmowym np. na skutek spożycia trujących grzybów.

12. Walka z HIV i AIDS

Badania nad skutecznością witaminy C, w leczeniu nosicieli wirusa HIV, przeprowadzał Robert F. Cathcart. Stosował on kuracje zawierające najwyższe dawki, jakie może przyjąć układ pokarmowy. W efekcie takiego leczenia proces niszczenia limfocytów T przez wirus HIV został spowolniony, zatrzymany a niekiedy nawet cofnął się całkowicie. Dodatkowo u pacjentów zaobserwował zmniejszenie się węzłów chłonnych, wzrost tolerancji antybiotykowej, a także lepsze samopoczucie i przedłużenie życia.

13. Walka z wirusowym zapaleniem wątroby

Dr Klenner przeprowadzał badania z użyciem witaminy C. Uważał, że jest ona skutecznym lekiem na choroby wirusowe i bakteryjne, a także na wirusowe zapalenie wątroby. Opisywane przez niego przypadki potwierdzały, że u każdego z jego pacjentów, leczonego kuracją witaminową, następował całkowity zanik objawów chorobowych, a 4 dni wystarczały na pełny powrót do zdrowia.

14. Walka z odrą, świnką, różyczką, ospą wietrzną, tężcem i dyfterytem

Dr Klenner prowadził również doświadczenia próbując udowodnić, że stosowanie witaminy C może leczyć tzw. „nieuleczalne” choroby tkj. odra, świnka czy różyczka. U jego pacjentów, którym przez 2 doby podawał doustnie 1 g witaminy C co 2-godziny, wszystkie objawy choroby zniknęły. W przypadku niemowląt wystarczył 1 g witaminy C podawany bezpośrednio do żył bądź mięśni niemowlaka przez parę dni, aby zbić nawet wysoką temperaturę i doprowadzić do całkowitego wyzdrowienia dziecka. Zadowalające wyniki otrzymał również stosując kurację witaminą C w walce ze   świnką. Skuteczność jego leczenia osiągnęła 100 %. Wystarczyły mu 3 dni, żeby pacjenci wrócili do pełnego zdrowia. Swoje kuracje silnie-witaminowe stosował również przy ospie wietrznej, półpaścu.

Skutki nadmiaru i niedoboru witaminy C w organizmie

Zdecydowanie poważniejszy w skutkach jest niedobór witaminy C w organizmie. Jej nadmiar zazwyczaj jest wydalany wraz z moczem, ale mężczyźni z podwyższonym ryzykiem powstawania kamieni nerkowych, osoby chorujące na hemochromatozę, talasemię czy niedokrwistość powinny szczególnie dbać o jej odpowiedni poziom w organizmie . Warto pamiętać, że zalecana dawka to 90 mg dziennie w przypadku mężczyzn, 75 mg dziennie w przypadku kobiet,  40-50 mg dziennie w przypadku dzieci. Niektórzy zalecają przyjmowanie większych dawek kwasu askorbinowego, ale maksymalna dawka to 500 mg witaminy C na dobę. Ostrożne powinny być również osoby biorące tabletki antykoncepcyjne, ponieważ dawka przekraczająca 1000 mg witaminy C na dobę, może zwiększać stężenie estrogenu we krwi i wywołać drożdżakowe infekcje pochwy, wzdęcia, wymioty, nudności oraz dolegliwości pęcherzyka żółciowego. Kobietom stosującym antykoncepcję hormonalną zaleca się przyjmowanie 1 g witaminy C dziennie.

Na niedobory witaminy C narażeni są również mieszkańcy dużych miast. Smog, zanieczyszczone powietrze i duża zawartość spalin, a w tym tlenku węgla, w powietrzu niszczy witaminę C. Aby zapobiegać niedoborom witaminy C mieszkańcy miast powinni przyjmować jej zwiększoną dawkę.

Wiele niezdrowych nawyków prowadzi do niedoboru witaminy C. Zdecydowanie warto zrezygnować z przyjmowania nikotyny, nadużywania cukru, wyeliminować stresogenne czynniki. Również stany zapalne, interwencje chirurgiczne, a nawet ukąszenie przez owady, pająki czy węże może prowadzić do niedoboru witaminy C w organizmie. Przyjmowanie niektórych leków również nie działa korzystnie na poziom tego kwasu w ciele człowieka.

Zapobieganie niedoborom witaminy C

Niedoborom witaminy C może próbować zapobiec. Warto stosować kilka zasad w swoim codziennym życiu, aby nie narażać organizmu na utratę tej cennej witaminy odpowiadającej za jego funkcjonowanie. Przede wszystkim warto wzbogacić dietę o produkty będące jej źródłem. Spożywanie produktów w postaci surowej, bez obróbki termicznej, zapobiegnie zmniejszaniu właściwości tego kwasu. Świeże owoce i warzywa spożywane tuż po zebraniu zawierają najwięcej witaminy C. W kuchni warto zaopatrzyć się w przybory kuchenne (do obierania, krojenia, tarcia warzyw i owoców) zrobione ze stali nierdzewnej. Rdzewne narzędzia przyspieszają rozkład tego ważnego kwasu. Dodatkowo warzywa i owoce powinny być cienko obrane tuż przed podaniem. Najwięcej witaminy C znajduje się właśnie tuż pod skórką. Dodanie kilku kropli oliwy z oliwek oraz śmietany tworzy tzw. barierą dla powietrza, które ma negatywny wpływ na działanie witaminy C. Warto pamiętać, że witamina C przyjmowana ze świeżych produktów jest lepiej przyjmowana i dłużej utrzymuje się w organizmie, niż ta pochodząca z suplementów.

Dawkowanie witaminy C w przypadku chorób

W zależności od tego z jaką chorobą mamy do czynienia dawka witaminy C, zalecana, aby przywrócić organizm do zdrowia, jest zróżnicowana. W przypadku zwykłego przeziębienia zaleca się przyjmowanie od 30 do 60 g witaminy C na dobę. Kuracja taka powinna trwać od 6 do 10 dni. Grypa to 100 do 150 g witaminy C na dobę w cyklu od 8 do 20 dawek. Witamina C jest również stosowana w walce z alergią, mononukleozą, wirusowym zapaleniem płuc, astmą, katarem siennym, infekcjami bakteryjnymi, grzybicą, zapaleniem wątroby, a także na rany, oparzenia i podczas operacji. Dawkowanie witaminy C jest więc mocno uzależnione od rodzaju choroby, z którą się zmagamy.

Witaminę C najlepiej przyjmować w postaci świeżych produktów, ale również suplementy tkj. sproszkowana witamina C można odpowiednio „przygotować”, aby jej właściwości były jak najwyższe. Lekarze podpowiadają, że sok z cytryny lub z pomarańczy dostarcza bioflawonoidy potrzebne do wchłaniania się witaminy C. Łatwo można przygotować mieszankę witaminową. Potrzebne będzie:

• 1 dokładnie umyta cytryna
• łyżeczka miodu
• 2-3 g ksylitolu
• sproszkowana witamina C

Należy wycisnąć sok z cytryny, dodać do niego miód i ksylitom i dokładnie wymieszać. Następnie dodać witaminę C, ponownie wymieszać i odstawić na kilka minut ( do 5). Taka mieszanka jest gotowa do spożycia.

Suplementy diety z witaminą C

Witamina C jest ważnym elementem diety każdego z nas, nic więc dziwnego, że w aptekach i sklepach dostępnych jest wiele suplementów z jej zawartością. Do najczęściej stosowanych należą:

• kwas L-askorbinowy
• askorbiniany sodu, magnezu, potasu, wapnia, cynku
• PureWay – C
• Ester C
• Liposomalna
• palmitynami askorbylu