Kwas foliowy (folium, inaczej witamina B9, fola cyna, folan, kwas pteroiloglutaminowy ), jest to organiczny związek chemiczny pochodzący z grupy witamin B. Substancja ta łatwo rozpuszcza się w wodzie i reaguje na światło słoneczne oraz wysoką temperaturę. Ma jasnożółte zabarwienie. Wszelka obróbka termiczna – smażenie, gotowanie, pieczenie produktów, które zawierają kwas foliowy powoduje zmniejszenie jego dobroczynnych właściwości.
Kwas foliowy został odkryty w XX wieku (1935 rok) przez naukowców – Wills’a i Stewart’a – podczas eksperymentu przeprowadzonego na małpach, u których sztucznie wywołano niedokrwistość, a następnie próbowano ją wyleczyć. Najlepszym sposobem okazało się być podawanie zwierzętom drożdży. Trwające 3 lata badania potwierdziły, że drożdże są skuteczne w walce z niedokrwistością. Równocześnie inni badacze – Stocksstad i Mauming prowadzili eksperymenty na kurczętach, poszukując czynnika, który powoduje ich wzrost. Również w tym przypadku taki związek zawarty był w drożdżach, a dodatkowo w otrębach i lucernie. Po wyodrębnieniu tego związku nazwano go „factorem U”. Dopiero w 1941 r. ze szpinaku udało się wyodrębnić związek, który dzisiaj znamy jako kwas foliowy.
Kwas foliowy i jego odpowiedni poziom w organizmie są szczególnie istotne dla kobiet w wieku rozrodczym. Kobiety planujące ciążę bądź oczekujące na dziecko powinny przyjmować kwas foliowy już na 2 miesiące przed zapłodnieniem, aż do 12. Tygodnia ciąży. Należy również kontrolować, aby poziom kwasu nie przekroczył tego zalecanego. Zarówno nadmiar jak i niedobór kwasu foliowego mogą prowadzić do wielu dolegliwości.
Występowanie
Kwas foliowy znajduje się w żywności pod postacią tzw. folianów, czyli soli kwasu foliowego. W naturze istnieje ok. 20 rodzajów kwasu foliowego. Kwas foliowy znajduje się w warzywach liściowych, w tym największą jego ilość zawiera szpinak, a dodatkowo w kapuście, sałacie, brokułach, szparagach, kalafiorze, brukselce, w pomidorach, burakach, grochu, fasoli, soczewicy, soi, słoneczniku, orzechach, drożdżach, wątrobie, żółtkach jajek, pszenicy, pomarańczach, bananach i awokado. W niektórych krajach, poza Polską, również pieczywo – chleb – produkuje się z dodatkiem kwasu foliowego.

Do produktów zawierających kwas foliowy należą:
- drożdże
- fasola
- pomarańcze i sok pomarańczowy
- groszek
- cykoria
- ryż
- szpinak
- zielone liście warzyw
- szparagi
- rzepa
- żółtka jajek
- soja
- soczewica
- ziarna pszenicy
- jęczmień
- brokuły
- kalafior
- wątróbka.
Z produktów dostępnych w supermarketach warto sięgać po wątrobę wołową bądź drobiową, soję, pszenne zarodki i otręby oraz drożdże. Zawartość kwasu foliowego w tych produktach przewyższa 250 mg. Kolejnymi istotnymi źródłami kwasu są warzywa tkj. kapusta włoska, brukselka, pietruszka, sałata, a także ryż brązowy, mąka pszenna oraz wrocławska, jaja, płatki owsiane.
Właściwości
Kwas foliowy posiada wiele właściwości dobroczynnych dla organizmu. Do najważniejszych z nich należą:
- Regulacja funkcjonowania komórek;
- kwas foliowy bierze udział w procesach metabolicznych i w syntezie związków tkj. puryny, piramidy oraz aminokwasy
- Pozytywne działanie na układ nerwowy i na mózg:
- zapewnia dobre samopoczucie psychiczne
- zmniejsza ryzyko demencji starczej
- kwas foliowy wspomaga produkcję serotoniny, która działa kojąco i uspokaja, a dodatkowo poprawia nastrój oraz produkcję noradrenaliny o działaniu wzmagającym aktywność organizmu
- działanie antydepresyjne
- Pozytywne działanie na płód:
- dobrze wpływa na wagę i rozwój płodu oraz noworodków
- odpowiedni poziom kwasu foliowego minimalizuje ryzyko wystąpienia rozszczepienia kręgosłupa u płodu, a także zachorowania dziecka na astmę
- kobietom w wieku rozrodczym zaleca się przyjmowanie 0,4 mg kwasu dziennie, w postaci suplementów lub w formie naturalnej, zawartej w wielu produktach spożywczych
- zapobiega powstawaniu wad wrodzonych: rozszczepów, bezmózgowia, przepukliny mózgowo- rdzeniowej, wodogłowia, wad układu moczowego, sercowo-naczyniowego, zwężenia odźwiernika, poronień, a także innych komplikacji podczas ciąży. Między 18 a 28 dniem płodu następuje kształtowanie się mózgu oraz rdzenia kręgowego dziecka – w tym czasie przyjmowanie kwasu foliowego zmniejsza aż o 75 % ryzyko wystąpienia cewy nerwowej, a także innych wad wrodzonych
- minimalizuje ryzyko wystąpienia poronienia nawykowego i zaburzeń wzrostu płodu wewnątrz macicy
- ma kluczowe znaczenie dla organogenezy (kształtowania się narządów) płodu
- Usprawnienie działania układu pokarmowego:
- wspomaga tworzenie soku żołądkowego
- Dobroczynny wpływ na działanie wątroby, żołądka, jelit
- Wspomaga produkcję czerwonych krwinek
- Działanie przeciwnowotworowe:
- ochrona przed rakiem szyjki macicy i innymi transformacjami nowotworowymi
- odpowiednia ilość kwasu foliowego wpływa na podział komórek, co minimalizuje powstanie raka
- Udział w zachowaniu materiału genetycznego:
- przekazuje cechy dziedziczne komórek
- reguluje podział komórek
- Zapewnienie prawidłowej erytropoezy:
- zapewnia zrównoważony proces namnażania i różnicowania erytrocytów
- Dobroczynny wpływ na układ krążenia:
- kwas foliowy bierze udział w metabolizmie homocysteiny, co w efekcie dobrze działa na tętnice zapobiegając ich zamykaniu się, minimalizuje ryzyko wystąpienia zawału czy udaru mózgu.
Niedobór i nadmiar w organizmie
Zarówno nadmiar jak i niedobór kwasu foliowego wywołują przykre konsekwencje zdrowotne. Poniżej najważniejsze z nich. Niedobory kwasu foliowego najczęściej wynikają z nieprawidłowej diety, a także spożywania przetwarzanej żywności.
Nadmiar kwasu foliowego | Niedobór | |
złe samopoczucie, depresja | wstrzymanie wzrostu i odbudowy komórek w organizmie | |
wzmożona drażliwość | niedokrwistość megaloblastyczna – mała ilość czerwonych krwinek | |
kłopoty z zasypianiem | przemęczenie | |
zaburzenia żołądkowo – jelitowe | trudności z koncentracją, problemy z pamięcią | |
alergie skórne, wysypka, zaczerwienienie, swędzenie | uczucie niepokoju, lęku | |
skurcz oskrzeli | złe samopoczucie, depresja | |
wzmożona drażliwość | ||
kłopoty z zasypianiem | ||
zaburzenia trawienia, nieprzyswajanie składników odżywczych | ||
biegunka, niedożywienie, zmniejszony apetyt | ||
stan zapalny języka i błony śluzowej warg | ||
bóle głowy | ||
kołatanie serca | ||
przedwczesne siwienie | ||
spowolnienie syntezy DNA | ||
upośledzenie funkcji układu nerwowego | ||
zahamowanie wzrostu u dzieci i młodzieży | ||
Poziom kwasu foliowego jest szczególnie ważny dla kobiet w ciąży. Jego nadmiar powoduje wzrost ryzyka zachorowania dziecka na astmę, a zachowanie ilości kwasu foliowego na pożądanym poziomie minimalizuje ryzyko rozszczepienia kręgosłupa u płodu | ||
Odpowiednie wchłanianie kwasu foliowego można zapewnić sobie dzięki przyjmowaniu witamin: B, B6, B12, H i C, a także kwasu para-aminobenzoesowego. Wysoka temperatura, alkohol, środki antykoncepcyjne oraz duże nasłonecznienie/naświetlenie powodują, że kwas foliowy wchłania się wolniej.
Kwas foliowy i jego odpowiedni poziom w organizmie jest niezbędny w genetyce organizmu, odpowiada również za syntezę białek czyli budulca komórek i narządów organizmu.
Całą ciażę brałyście kwas foliowy? I który kupić bo w aptece wybór spory?