Kwas foliowy – Witamina B9

Kwas foliowy (folium, inaczej witamina B9, fola cyna, folan, kwas pteroiloglutaminowy ), jest to organiczny związek chemiczny pochodzący z grupy witamin B. Substancja ta łatwo rozpuszcza się w wodzie i reaguje na światło słoneczne oraz wysoką temperaturę. Ma jasnożółte zabarwienie. Wszelka obróbka termiczna – smażenie, gotowanie, pieczenie produktów, które zawierają kwas foliowy powoduje zmniejszenie jego dobroczynnych właściwości.

Kwas foliowy został odkryty w XX wieku (1935 rok) przez naukowców – Wills’a i Stewart’a – podczas eksperymentu przeprowadzonego na małpach, u których sztucznie wywołano niedokrwistość, a następnie próbowano ją wyleczyć. Najlepszym sposobem okazało się być podawanie zwierzętom drożdży. Trwające 3 lata badania potwierdziły, że drożdże są skuteczne w walce z niedokrwistością. Równocześnie inni badacze – Stocksstad i Mauming prowadzili eksperymenty na kurczętach, poszukując czynnika, który powoduje ich wzrost. Również w tym przypadku taki związek zawarty był w drożdżach, a dodatkowo w otrębach i lucernie. Po wyodrębnieniu tego związku nazwano go „factorem U”. Dopiero w 1941 r. ze szpinaku udało się wyodrębnić związek, który dzisiaj znamy jako kwas foliowy.

Kwas foliowy i jego odpowiedni poziom w organizmie są szczególnie istotne dla kobiet w wieku rozrodczym. Kobiety planujące ciążę bądź oczekujące na dziecko powinny przyjmować kwas foliowy już na 2 miesiące przed zapłodnieniem, aż do 12. Tygodnia ciąży. Należy również kontrolować, aby poziom kwasu nie przekroczył tego zalecanego. Zarówno nadmiar jak i niedobór kwasu foliowego mogą prowadzić do wielu dolegliwości.

Występowanie

Kwas foliowy znajduje się w żywności pod postacią tzw. folianów, czyli soli kwasu foliowego. W naturze istnieje ok. 20 rodzajów kwasu foliowego. Kwas foliowy znajduje się w warzywach liściowych, w tym największą jego ilość zawiera szpinak, a dodatkowo w kapuście, sałacie, brokułach, szparagach, kalafiorze, brukselce, w pomidorach, burakach, grochu, fasoli, soczewicy, soi, słoneczniku, orzechach, drożdżach, wątrobie, żółtkach jajek, pszenicy, pomarańczach, bananach i awokado. W niektórych krajach, poza Polską, również pieczywo – chleb – produkuje się z dodatkiem kwasu foliowego.

Do produktów zawierających kwas foliowy należą:

• drożdże
• fasola
• pomarańcze i sok pomarańczowy
• groszek
• cykoria
• ryż
• szpinak
• zielone liście warzyw
• szparagi
• rzepa
• żółtka jajek
• soja
• soczewica
• ziarna pszenicy
• jęczmień
• brokuły
• kalafior
• wątróbka.

Z produktów dostępnych w supermarketach warto sięgać po wątrobę wołową bądź drobiową, soję, pszenne zarodki i otręby oraz drożdże. Zawartość kwasu foliowego w tych produktach przewyższa 250 mg. Kolejnymi istotnymi źródłami kwasu są warzywa tkj. kapusta włoska, brukselka, pietruszka, sałata, a także ryż brązowy, mąka pszenna oraz wrocławska, jaja, płatki owsiane.

Właściwości

Kwas foliowy posiada wiele właściwości dobroczynnych dla organizmu. Do najważniejszych z nich należą:

1. Regulacja funkcjonowania komórek;

• kwas foliowy bierze udział w procesach metabolicznych i w syntezie związków tkj. puryny, piramidy oraz aminokwasy

2. Pozytywne działanie na układ nerwowy i na mózg:

• zapewnia dobre samopoczucie psychiczne
• zmniejsza ryzyko demencji starczej
• kwas foliowy wspomaga produkcję serotoniny, która działa kojąco i uspokaja, a dodatkowo poprawia nastrój oraz produkcję noradrenaliny o działaniu wzmagającym aktywność organizmu
• działanie antydepresyjne

3. Pozytywne działanie na płód:

• dobrze wpływa na wagę i rozwój płodu oraz noworodków
• odpowiedni poziom kwasu foliowego minimalizuje ryzyko wystąpienia rozszczepienia kręgosłupa u płodu, a także zachorowania dziecka na astmę
• kobietom w wieku rozrodczym zaleca się przyjmowanie 0,4 mg kwasu dziennie, w postaci suplementów lub w formie naturalnej, zawartej w wielu produktach spożywczych
• zapobiega powstawaniu wad wrodzonych: rozszczepów, bezmózgowia, przepukliny mózgowo- rdzeniowej, wodogłowia, wad układu moczowego, sercowo-naczyniowego, zwężenia odźwiernika, poronień, a także innych komplikacji podczas ciąży. Między 18 a 28 dniem płodu następuje kształtowanie się mózgu oraz rdzenia kręgowego dziecka – w tym czasie przyjmowanie kwasu foliowego zmniejsza aż o 75 % ryzyko wystąpienia cewy nerwowej, a także innych wad wrodzonych
• minimalizuje ryzyko wystąpienia poronienia nawykowego i zaburzeń wzrostu płodu wewnątrz macicy
• ma kluczowe znaczenie dla organogenezy (kształtowania się narządów) płodu

4. Usprawnienie działania układu pokarmowego:

• wspomaga tworzenie soku żołądkowego

5. Dobroczynny wpływ na działanie wątroby, żołądka, jelit
6. Wspomaga produkcję czerwonych krwinek
7. Działanie przeciwnowotworowe:

• ochrona przed rakiem szyjki macicy i innymi transformacjami nowotworowymi
• odpowiednia ilość kwasu foliowego wpływa na podział komórek, co minimalizuje powstanie raka

8. Udział w zachowaniu materiału genetycznego:

• przekazuje cechy dziedziczne komórek
• reguluje podział komórek

9. Zapewnienie prawidłowej erytropoezy:

• zapewnia zrównoważony proces namnażania i różnicowania erytrocytów

10. Dobroczynny wpływ na układ krążenia:

• kwas foliowy bierze udział w metabolizmie homocysteiny, co w efekcie dobrze działa na tętnice zapobiegając ich zamykaniu się, minimalizuje ryzyko wystąpienia zawału czy udaru mózgu.

Niedobór i nadmiar w organizmie

Zarówno nadmiar jak i niedobór kwasu foliowego wywołują przykre konsekwencje zdrowotne. Poniżej najważniejsze z nich. Niedobory kwasu foliowego najczęściej wynikają z nieprawidłowej diety, a także spożywania przetwarzanej żywności.

Odpowiednie wchłanianie kwasu foliowego można zapewnić sobie dzięki przyjmowaniu witamin: B, B6, B12, H i C, a także kwasu para-aminobenzoesowego. Wysoka temperatura, alkohol, środki antykoncepcyjne oraz duże nasłonecznienie/naświetlenie powodują, że kwas foliowy wchłania się wolniej.

Kwas foliowy i jego odpowiedni poziom w organizmie jest niezbędny w genetyce organizmu, odpowiada również za syntezę białek czyli budulca komórek i narządów organizmu.